TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
Dostlar herkese öncelikle merhaba bana bu sınav için acil tarih 2 ders notları lazım yardımcı olabilirseniz makbule geçer herkese şimdiden teşekürler
Re: TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
http://hbogm.meb.gov.tr/aol/kitaplar/ao ... Tarih2.pdf buyur kardeşextalord yazdı:Dostlar herkese öncelikle merhaba bana bu sınav için acil tarih 2 ders notları lazım yardımcı olabilirseniz makbule geçer herkese şimdiden teşekürler
- İnsanların YAPAMAZSIN Dediklerini YAPMAK En Büyük Zevktir
passion100.blogspot.com
- İnsanların YAPAMAZSIN Dediklerini YAPMAK En Büyük Zevktir
Re: TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
ders notu derken kitap anlamında degil özet diyelim tarih 2 özeti genede ilgilendigin için teşekürler
- rüfeyde
- Doçent
- Mesajlar: 1281
- Kayıt: 26 Eki 2013, 22:20
- Konum: 8.dönem 193 kredi ile mezun sanırım :D
Re: TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
ÜNİTE 1
İslam tarihi ve medeniyeti
A. İslamiyetin doğuşu sırasında dünyanın genel durumu
Bizans:
- Bizans imparatorluğunun en parlak devri Jüstinyen zamanıdır.
- İslamiyetin doğuşu sırasında Bizans İmparatorluğunun başında Heraklius vardı.
- İslamiyet’in doğuşu sırasında Bizans’ın resmi dini Hristiyanlık idi.
Sasaniler:
- İslamiyetin doğuşu sırasında İran’da merkezi medain şehri olan Sasâniler devleti vardı.
- İran’da ve İran tesirinde kalan ülkelerde hakim din Zendüştlük (Mecûsilik) idi.
Japonya:
- İslamiyetin doğduğu yıllarda Japonya’da Çin kültürü etkili idi.
- Konfüçyüslük, Taoizm, Budizm ve Japon milli dini olan Şintoizm dinleri hakimdi. Şinto tanrıların yolu demekti
Göktürkler:
- İslamiyetin doğuşu sırasında bütün Orta Asya Göktürklerin hakimiyetindeydi. Sınırları Kore’den Hazar Denizi’ne kadar uzanıyordu.
- Göktürkler kainatın yaratıcısı olarak tek ve ebedi kabul ettikleri Gök Tanrıya inanıyorlardı.
Hindistan :
- İslamiyetin doğuşu sırasında Hindistan’da siyasi birlik yoktu. Derebeylikler hüküm sürmekteydi.
- Hinduizm en yaygın dindi. Kast sistemini benimseyen bu dinde en yüksek mevkide Brahmanlar bulunurdu.
Çin:
- İslamiyetin doğuşu sırasında Çin’de Sui Hânedanı hâkimdi.
- Konfüçyüsçülük, Taoizm ve Budizm dinleri hâkimdi.
Aforoz: Aforoz edilen kişi Hristiyan toplumunun dışına atılmış olurdu.
Endülüjans: Hristiyanların günahlarından kurtulmak için papalardan satın aldıkları af kağıtları.
Enterdi: Papanın bir ülkeyi kralı ile birlikte cezalandırmasıdır.
B. İslamiyetin Doğuşu ve yayılışı
1. İslamiyetten Önce Arap Yarımadası
- Arap Yarımadası Sâmi ırkının anavatanıdır.
- Mekke, Medine ve Taif şehirlerinin bulunduğu bölgeye Hicaz adı verilir.
- Arap Yarımada İslamiyetten önce kurulan devletler: Main, Seba, Himyeri, Nebat, Tedmür, Zahmi Gassani Devletletleridir.
- Bugünkü Arap yazısının temelini Nebat alfabesi oluşturmuştu.
Hz. Muhammet (s.a.v.) Dönemi
- Hz. Muhammed (S.A.V) 20 Nisan 571’de Mekke’de doğdu. Babası Abdullah, annesi Âmine Hatundur.
- Dedesi Abdülmuttalip, dedesi ölünce amcası Ebû Talip yeğenine sahip çıktı. O’nu korudu ve büyüttü.
- 25 yaşındayken Hz. Hatice ile evlendi.
- Nur Dağı ’ndaki Hira Mağarası’nda 610 yılında ilk vahiy geldi Bu olay Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğinin ve İslam dininin başlangıcıdır.
- Bu sırada Hz. Muhammed 40 yaşındaydı.
- İslamiyete davetini ilk kabul edip Müslüman olan karısı Hz. Hatice’dir. Daha sonra amcasının oğlu Hz. Ali,
- azatlu kölesi Zeyd, yakın dostu Hz. Ebubekir Müslüman oldular.
- Hz. Ömer’in Müslüman olmasıyla insanlar açıkça İslam dinine davet edilmeye başlandı.
- Müslümanların ilk hicreti Habeş Kralı Asmaha zamanında Habeşistan’a olmuştur
- Hz. Muhammed (S.A.V) yakın dostu Hz. Ebubekir’le beraber Medine’ye göç etmesine İslam tarihinde Hicret adı verilir (622). Hicretle beraber Medine’de bir İslam devleti doğdu
- Hicret Hz. Ömer’in halifeliği zamanında Hicri takvimin başlangıcı kabul edilmiştir.
Yapılan savaşlar: Bedir savaşı(624), Uhut savaşı(625), Hendek Savaşı(627), Hubeybiye barışı(628)
- 629 yılında Müslümanlar aleyhine çalışan Yahudilere ait Hayber Kalesi Müslümanlar tarafından alındı.
- 629 yılında yapılan Mute seferiyle Müslümanlar ilk kez Bizans’la karşı karşıya geldi.
- 630 yılında Hz. Muhammed(s.a.v) Mekke’yi fethetti ve Kâbe’yi putlardan temizledi.
- 630 yılında Hevazin kabileler topluluğuyla yapılan Huneyn savaşı sonunda Taif şehri alındı.
- 632 yılında Hz. Muhammed (s.a.v) veda Haccını yaptı. Veda Haccından sonra Medine’ye döndü.
- 8 Haziran 632 yılı Pazartesi günü vefat etti.
Dört Halife Devri
- İslam tarihinde Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’nin halifelik yaptığı döneme (632-661) Dört Halife Devri denilmiştir
Hz. Ebubekir Dönemi (632-634):
- Hz. Muhammed (s.a.v) den sonra iki yıl halifelik yapmıştır.
- İslamiyet’ten dönenler ve sahte peygamberlik iddia edenlere karşı mücadele edildi. Buna Ridde Hareketi denir.
- Kur’an-ı Kerim kitap haline getirildi.
- Ecnadin Savaşında (634) Bizans ordusu mağlup edildi. Filistin ve Suriye kapıları Müslümanlara açıldı.
Hz. Ömer Dönemi (634-644):
- Şam (635) Humus, Hama ve Halep Müslümanların eline geçti.
- Yermük Savaşı’nda Bizans mağlup edildi (636).
- Kudüs Müslümanların eline geçti (637). Suriye ve Filistin’de İslam ordularına karşı çıkacak bir ordu kalmadı.
- Kadisiye Savaşı’nda (636) İran Ordusu mağlup edildi.
- 642 de yapılan Nihavend Savaşı’yla da İran’a kesin darbe vurularak Sasani Ordusu dağıtıldı, İran fethedildi.
- Bizans hakimiyetindeki Mısır fethedildi.
- İslam devletinde ilk il teşkilatı kuruldu. İllere valiler atandı. Davalara bakmak için kadılar görevlendirildi.
- İlk defa hazine (Beyt-ül mal) kuruldu. Düzenli orduların kurulması, kayıtların tutulması için Divanul and (Ordu Divanı) kuruldu
Hz. Osman Dönemi (644-656):
- Kuran-ı Kerim çoğaltılarak önemli merkezlere gönderildi.
- Doğuda İslam orduları Maveraünnehir’e, Batıda Trablusgarb alındı, Anadolu’da Toroslara kadar ilerlendi.
- İlk İslam donanması kurularak Kıbrıs, Rodos ve Girit adalarına seferler yapıldı, Bir Bizans donanması
mağlup edildi.
Hz. Ali Dönemi (656-661):
- Hz. Ali’nin halifeliği iç çekişmelerle geçti.
- Hz. Ali’ye muhalif olan Hz. Talha, Hz. Zübeyr ve Hz. Aişe’nin grubu ile Cemel (Deve) Savaşı (656) yapıldı.
- Irak itaat altına alındı ve Küfe şehri hilafet merkezi yapıldı.
- Suriye’de Muaviye’nin, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımamasıyla Sıffin Savaşı yapıldı (657).
- Bu savaştan sonra Müslümanlar arasında bölünmeler oldu. Muaviye Şam’da kendi halifeliğini ilan etti.
- Hz. Ali’nin şehit edilmesiyle Dört Halife Devri sona erdi (661).
Emeviler (661-750)
- Devletin kurucusu Muaviye’dir. Bu dönemde devlet merkezi Şam şehri olmuştur.
- Halifelik Muaviye zamanında babadan oğla geçen bir saltanat haline dönüştürüldü.
- İstanbul ilk defa kuşatıldı (668). Fakat başarı sağlanamadı.
- Halife Yezid zamanında (680-683) Kerbela olayı yaşandı.
- Hişam Döneminde (724-743) Puvatya Savaşında İslam orduları Franklara yenildi (732). Müslüman Arapların batıda ilerleyişleri sona ermiştir.
- İlk islam parası Emevi halifesi Abdülmelik döneminde basılmıştır.
- Emevi Halifesi Abdülmelik zamanında resmi dil Arapça oldu.
- Endülüs Emevileri: Emevi ailesinden Abdurrahman İspanya’ya (Endülüs) geçerek başkent Kurtuba olmak üzere Endülüs Emevi Devleti’ni kurdu. Böylece İslam tarihinde ilk kez siyasal birlik bozuldu.
- Endülüs Emevileri Devleti 1031 yılında yıkıldı.
Abbasiler (750-1258)
- Abbasilerin ilk hâlifesi Ebul Abbas Abdullah’tır.
- Türkler bu dönemde İslam ordusu içinde görev almaya başladılar.
- Halife Mansur Bağdat şehrini kurarak devletin merkezini buraya taşıdı.
- En parlak dönemleri Halife Harun Reşit, oğulları Memun ve Mutasım zamanına rastlar.
- İlk İslam Hastanesi Harun Reşit zamanında Bağdat’ta kurulmuştur
- Abbasi Devleti Mutasım’dan sonra zayıflamaya başladı.
- Zayıflamasıyla ortaya çıkan devlet ve beylikler: Kuzey Afrikada Aglebîler, Mısırda Tolunoğulları ve Akşitler (ihşidiler), İran’da Büveyhoğulları, Horasan’da Samanoğulları.
- 1258 de Moğol Hakanı Cengiz’in torunu Hülâgu Abbasi Devleti sona erdirdi.
- Abbasi sülâlesinden biri Memlük Devletine sığındı. Böylece halifelik Mısır’da devam etmeye başladı.
- Abbasi Halifesi Memun zamanında Bağdat da kütüphane ve tercüme bürosundan meydana gelen bir akademi kuruldu (Beyt’ül Hikme).
İslam devletine başkentlik yapmış başlıca şehirler:
- Hz. Muhammed (s.a.v)Döneminden Hz. Ali’ye kadar Medine,
- Hz. Ali dönemi Küfe,
- Emeviler Dönemi Şam,
- Abbasiler Dönemi Bağdat,
- Endülüs Dönemi Kurtuba
- Tarihte ilk eczaneleri açan ve ilaçlarla ilgili ilk eserleri yazanlar Müslümanlar olmuştur.
- İslam dünyasında gelişen el sanatları; oymacılık, kakmacılık, ciltçilik, sedef işçiliği ve hattatlıktır.
- En önemli mimari eserler: Kahire’de El-Ezher, Kudüs’te Kubbetüs Sahra ve Mescid-i Aksa, Şam’da Ümeyye Camii, Gırnata’da (Endülüs’te) El Hamra Sarayı’dır.
ÜNİTE 2
Türklerin İslamiyeti kabulü ve İslam devletindeki Hizmetleri
- Hz. Ömer zamanında İran’ın fethiyle ilk defa Müslümanlarla Türkler komşu oldular.
- Türkler ile Müslümanlar arasında ilk savaşlar Emeviler döneminde olmuştur.
- Abbasi Devleti’nin Horsan Valisi Ebu Müslim, Salih bin Ziyad komutasında 751 de Çinlilerle-Abbasiler arasında Talas Savaşı olmuş Türkler Abbasilerin yanında yer alarak Çinlilerin yenilmesinde etkili oldular.
- Talas savaşı sonunda:
- Orta Asya’nın Çin hakimiyetine girmesi önlendi
- Çinlilerin kanalıyla kağıt ve matbaa Müslümanlara geçti.
- İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyları Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleridir.
- Türklerin islamiyeti kabul etmesinin sebepleri: Türklerin Gök Tanrı inancıyla, İslamiyetteki tek bir Allah inancının uyuşması, temizliğe ve güzel ahlaka önem vermesi İslamın bunları emretmesi, Türklerin fütuhat felsefesine, İslamın cihat düşüncesinin uyması.
Türk – İslam Devletleri
1. Tolunoğulları (868-905)
- Mısır’da kurulan ilk bağımsız Türk-İslam Devletidir.
- Devletin kurucusu Ahmet bin Tolundur (Tolunoğlu Ahmed).
- Abbasiler 905 yılında devlete son vermişlerdir
2. İhşidiler (935-969)
- Mısırda kurulan ikinci Türk devletidir.
- Kurucusu Muhammed Ebu Bekir’e Abbasi Halifesidir
- Unucur (onuygur), Ali, Kafur ve Ahmet ihşidiler devletinin hükümdarlarındandır.
- 969 de Fatımiler bu devlete son verdiler.
3. Karahanlılar (840-1212)
- İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar Devleti’ni Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri kurmuşlardır.
- İlk hükümdarları Bilge Kül Kadır Han’dır.
- Başkentleri Balasagun’dur.
- Karahanlıların en önemli dönemi 934 de Abdülkerim Satuk Buğra Han, ilk Türk-İslam devletinin kurucusudur
- Buğrahan Ali, Nasr Ali İlig Han, Yusuf Kadir han Karahanlı hükümdarlarından bazılarıdır.
- Karahanlı’lar Gaznelilerle birlikte Samanoğulları Devleti’ne tamamen son verdiler
- Doğu Karahanlılar 1211 de Karahıtaylar tarafından yıkılmıştır.
- Batı Karahanlılar 1212 de Harizmşahlar tarafından yıkılmıştır.
4. Gazneliler (963-1187)
- Devletin kurucusu Alp Tigin Afganistan’daki Gazne şehrine gelerek Gazneliler Devleti’ni kurmuştur (963).
- 998 yılında hükümdar olan Sultan Mahmud zamanı (998-1030) Gaznelilerin en parlak dönemidir.
- Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşı (1040) devletin zayıflamasına sebep oldu.
- Hüsrev Şah zamanında devletin merkezi Gazne’den Lahor şehrine nakledildi. Son hükümdar Hüsrev Melik’in Gurlular tarafından tutsak edilmesiyle Gazneliler devleti son buldu (1187)
5. Büyük Selçuklular ve Bağlı Devletler
- Büyük Selçuklu Devletini kuranlar Oğuzlardır. Bu devlet, adını Selçuk Bey’den aldı.
- Selçuk Bey Oğuzların üçok kolunun Kınık boyundandır.
- Dandanakan Zaferi ile (1040) Tuğrul Bey tarafından Selçuklu Devletini kuruldu.
- 1048 yılında Bizansla yapılan Pasinler Savaşı’nı Selçuklular kazandı (Bizansla yapılan ilk savaş).
- 1057 yılında Tuğrul Bey Büveyhoğullarını tamamen ortadan kaldırdı
- Melikşah zamanı (1072-1092) Selçuklu Devletinin en parlak zamanıdır.En geniş sınırlara bu zamanda ulaşıldı.
- Karahanlılar ve Gazneliler Selçuklulara tabi hale getirildi. Anadolu’da Adalar Denizi ve Boğaziçi’ne kadar olan yerler fethedildi.
- Melikşah’ın ölümünden Sultan Sencer’in başa geçmesine kadar olan dönem Fetret Devri olarak bilinir
- Selçuklu Devleti’nin son büyük Sultanı Sencer’dir.
- Sencer’in 1141 Katvan Savaşı’nda Karahıtaylara yenilmesi Selçuklu devletinin zayıflığı ortaya çıktı.
Selçukluların yıkılmasıyla Atabeylikler kuruldu. Bunlar
- Musul ve halep’te zengiler
- İran’ın fars bölgesinde salgurlular
- Şam ve çevresinde börioğulları
- Azerbaycan’da ildenizliler
6. Harizmşahlar (Harizm Şahlar) (1097 - 1231)
- Atsız Harizmşahlar Devleti’nin kurucusu kabul edilmektedir.
- Alâeddin Tekiş, Harizmşahların en güçlü hükümdarıdır
- Türkiye Selçuklu Sultan I. Alâeddin keykubat, Yassıçemen Savaşı’nda (1230) Harizmşahları bozguna uğrattı
- 1231 da Celâleddin Harzemşahın öldürülmesiyle bu devlet sona erdi
7. Eyyûbiler (1174–1250)
- Mısır’da Selâhaddin Eyyubî tarafından kurulan bir Türk devletidir.
- Selâhaddin Eyyûbî ününü Haçlılara karşı yürüttüğü mücadelen almıştır.
- Kudüs kralını Hıttin Savaşı’nda yenerek (1187) Kudüs’ü ele geçirdi.
- Kudüs’ün Müslümanların eline geçmesi III. Haçlı Seferine sebep oldu.
- Son Sultan Turan Şah Eyyûbi ordudaki Türk Memlûk askerleri tarafından öldürüldü. Eyyûbi devleti sona erdi
8. Memlûkler (1250–1512)
- Eyyûbilerden sonra Mısır’da kurulan bir Türk devletidir.
- Bu devletin kurucusu Eyyûbi ordusunda komutan olan Aybek’tir.
- İran’da İlhanlilar Devleti’ni kurmuş olan Moğallara Ayn-ı Calut Savaşı’nda (1260) ağır darbe vurarak Mısır’ı Moğal istilasından kurtardılar.
- Yavuz Sultan Selim, Memlûk ordusunu 1516’da Mercidabık, 1517’de Reydaniye (Ridaniye) savaşlarıyla yenilgiye uğrattı. Böylece Memlûk Devleti yıkıldı.
- Sadece Memlûklerde hükümdarlar seçimle işbaşına gelirlerdi.
Türk – İslam devletlerinde kültür ve medeniyet
Devlet yönetimi
- Karahanlı hükümdarları, han, hakan, kora, ilig, nasr, kadır, buğra, arslan gibi Türkçe unvanlar kullanmışlardır.
- Gaznelilerden itibaren islami sultan unvanı kullanılmaya başlanmıştır.
- Türk-islâm devletlerinde ülkenin bir bölgesini idare eden hanedan üyelerine melik denirdi.
- Devletin geleceğinde rol oynayacak şehzadeleri yetiştiren tecrübeli ve bilgili kişilere atabey denirdi
- Hükûmete divan-ı saltanat denirdi. Başında yuğruş veya hace-i buzurg denilen vezir vardı.
- İç ve dış yazışmaları yürüten divan-ı tuğra,
- Mali işlerden sorumlu divan-ı istifa,
- Askeri işlerden sorumlu divan-ı arz-ül ceyş,
- İdari ve adli işlerin yolunda gidip gitmediğini teftiş eden divan-ı iraf vardı
- Taşra teşkilatında yer alan eyaletlerin başında şıhne adı verilen askeri valiler, veya melik unvanını taşıyan hanedan mensupları bulunurdu.
- Şehir ve kasabalarda mülki idareden sorumlu amid, mali işlere bakan amil, halk tarafından seçilen bir reis belediye işlerini kontrol eden bir muhtesip bulunurdu.
- Adliye teşkilatı şeri yargı ve örfi yargı olarak ikiye ayrılmıştı. Şeri davalara kadılar bakardı. Bunların başkanı devlet merkezindeki kadiyül kudat (kadil kudat) idi.
- Ordu mensupları arasındaki davalara kadıasker bakardı.
- Örfi mahkemelerin başında emir-i dad (adalet bakanı) bulunurdu.
- Sultanın başkanlık ettiği divan-ı mezalim adı verilen mahkeme vardı.
- Karahanlılarda ordu dört unsurdan oluşurdu: Saray muhafızları, Hassa ordusu, şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki eyalet askerleri, Devlete bağlı Türk boylarından gerektiğinde toplanan kuvvetler.
- Büyük Selçuklu ordusu alt bölümden meydana gelirdi: Gulaman-ı Saray, Hassa ordusu, Sipahiler, Bağlı Devletlerin ve Beyliklerin Askerleri, Meliklerin ve Askeri Valilerin Askerleri, Gönüllüler
Dil ve Edebiyat
- Karahanlı Devletinde dil Türkçeydi.
- Karahanlılar yazışmalarda Uygur yazısını kullanmıştır,
- Karahanlılar dönemi ilk Türk-İslam edebi eserlerinin verildiği dönemdir. Bu döneme ait en önemli eserlerden biri Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig dir. İlk Türkçe siyasetname kabul edilir.
- XII. yüzyılın önemli eserlerinden birisi de Ahmed Yükneki tarafından, Emir-i Dâd Muhammed Bey adına
yazılan Atabetül-Hakayık (hakikatlerin eşiği) tır.
- Gaznelilerde, devletin resmi dili Arapçaydı. Sarayda, halk arasında ve ordu içinde Türkçe konuşulurdu.
- Bu dönemin en önemli eseri Firdevsi tarafından yazılıp, Sultan Mahmud’a sunulan Şehname dir.
- Selçuklularda resmi yazışma dili Farsça, bilim dili ise Arapçaydı.
- Türk tasavvuf edebiyatının kurucusu Ahmet Yesevi’nin Hikmet adı verilen şiirleri Divan-ı Hikmet ad ile bir kitapta toplanmıştır
- Harizmşahlar bilim dili olarak Arapça, resmi yazışmalarda Farsçayı kullanmışlardır.
- Memlûkler resmi dil olarak Türkçeyi kullanmıştır.
Bilim ve sanat
- Muhammed Farabi: matematik, fizik, astronomi, mantık da 160 kadar eser yazmış,
- Aristo’nun fikirlerini en iyi açıkladığı için Muallim-i Sani (ikinci öğretmen) unvanıyla tanınmış Alpharabius adıyla Batıda şöhret yapmıştır.
- En önemli eserleri İhsaül Ulüm (ilimlerin tasnifi) El Med Halüfil Musiki (Musikiye giriş) dir.
- İbn-i Sina: Hekimlik batı bilim dünyasında Tıbbın hükümdarı denilmiş,
- Avrupa’da Avicenna adıyla tanınmıştır.
- En ünlü eserleri, El-Kanun Fit-Tıp, Kitabüş-şifa, Necat, El Hidaye, Tenbinaat ve İbn-i Yazkan’dır.
- Birûnî: 973-1051 tarihleri arasında yaşayan 100’den fazla eser yazmış.
- En önemli eserleri Kanun-u Mes’udi, El Asâr-il Bakiye ve Hint tarihidir.
- Birûnî İslam dünyasında coğrafyayı bir bilim haline getirmiştir.
- İbn-i Türk: (IX .yüzyıl) ünlü matematik bilginidir.
- Gazalî: İhya’ul Ulum-iddin adlı eserin yazarı (1058-1111) uzun süre Bağdat ve Nişabur medreselerinde ders vermiştir
- Ömer Hayyam Muhammed Beyhaki Selçuklular devrinde yetişen meşhur matematikçidirler.
- Melikşah adına hazırlanan Celali takviminin hazırlanmasında da görev aldı.
- Harizmşahlar devrinde tıp alanında İsmail Curcani ve edebiyat tarihçisi Kays-ı Razi bilim ve fikir adamlarıdır.
- Ortaçağın en büyük tarihçisi kabul edilen İbnü’l Esir, El Kâmil Fi’t Tarih isimli bir eser yazmıştır.
- Minyatür : Çoğunlukla yazma kitaplar da görülen, küçük renkli resim sanatıdır.
ÜNİTE 3
Moğol istilası ve sonrası
1. Cengiz ve Moğol devleti (1196-1227)
- Moğol devletini kuran Cengiz’in asıl adı Temuçindir.
- Devlet merkezi Karakurum şehridir.
- Cengiz Han 1210 yılında Tangutlara savaş açtı.
- Çin’i fethetti. Karahitayları egemenliğine aldı. Harizmşahlara sefer düzenledi, Maveraünnehire hakim oldu.
- Cengiz Han’ın ölümüyle devlet 4 e bölünmüştür.
a. Altın Orda (1227-1502)
- Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuci’nin oğullları idaresinde kurulmuş bir devlettir.
- Devletin sınırları Batı Sibirya ve Kıpçak Bozkırı’ndan, Karadeniz’in kuzeyine kadar uzanıyordu.
- Batu Han İtil Bulgar Devleti’ne son vermiş, Moskova ve Kiev’i ele geçirmiştir.
- Özbek ve kardeşi Canibek Han dönemlerinde devlet en güçlü zamanını yaşamıştır.
- Dini ilimler ve tıp alanında çalışmalar yapıldı. Harizm şehri tıp merkezi olarak gelişti.
- Timur’un Toktamış Hanı yenmesi sonucunda devlet parçalanmıştır
- Toprakları üzerinde Kırım, Kazan, Nogay, Özbek, Buhara, Hive, Hokand, Sibir ve Kasım hanlıkları kuruldu.
- Noyan: Moğollarda ordu komutanlarına verilen isim.
b. İlhanlılar (1256-1336)
- İranda kurulmuş, Merkezi Tebriz şehridir.
- Devletin kurucusu Cengiz’in torunu Hülagü’dür.
- İran, Irak, Azerbaycan’a hakim oldu, Bağdat’ı ele geçirerek Abbasi Halifeliğine son vermiştir.
- Bu işgali İslam medeniyetinin duraklamasına neden olmuştur.
- 150 yıl Anadolu’yu hakimiyeti altında tutarak talan etmiştir.
- Türkiye Selçuklu Devleti’ni de egemenliği altına almış Suriye ve Filistin’i ele geçirdi,
- Mısır’a yönelenmiş Memlükler tarafından durdurulmuştur.
- Ebu Said Bahadır Han’ın ölümüyle yıkılmıştır
- Toprakları üzerinde Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Irak topraklarında Celayirliler kurulmuştur.
- Hülâgü Han, Azerbaycan’ın Meraga şehrinde zamanın en modern aletleriyle donatılmış bir rasathane yaptırdı
c. Çağataylar (1227-1369)
- Kurucusu Cengiz Han’ın oğlu Çağataydır
- Doğu ve Batı Türkistan topraklarında egemendi.
- Cengiz Han’ın oğullarından sadece Çağatay’ın adı bir devlete isim olmuştur.
- Timur son vermiştir.
d. Kubilay Hanlığı (Yüan Devleti) (1280–1368)
- Kubilay 1280 Moğolistan ve Çin’de Hanlığı kurdu. Devletin merkezi Pekin (Han Balıg= Hakan şehri) idi.
- İtalyan denizci ve seyyah Marco Polo (Marko Polo) seyahatnamesinde Kubilay Han ile görüştüğünü ve kendisine Papanın mesajını ilettiğini anlatmaktadır.
- 1368 yılında Çinliler, Moğolları ülkelerinden çıkarttılar.
2. Timurlular
- Kurucusu Timur’dur.
- Timur, Çağatay topraklarını ele geçirerek 1369 yılında Belh şehrinde emir ilan edilmiştir.
- Harizm ve Horasanı aldı, Altın Orda Devleti, İran’da Muzafferoğulları Devleti’ni, Bağdat’ı alarak Celayiroğullarına, Karakoyunlulara son verdi.
- 1402 Ankara Savaşında Osmanlıları yenerek Anadolu’ya hâkim oldu ve Yıldırım Beyazıt’ı esir aldı. Anadolu Beyliklerini ve Osmanlıları kendine Bağlayıp geri çekildi.
- 1405 Çin üzerine sefere çıktı, fakat yolda öldü.
- 1507 Özbek saldırılarıyla Timurlular Devleti yıkılmıştır.
Timurlulardan sonraki siyasi gelişmeler
1. Karadeniz’in kuzeyindeki siyasi gelişmeler
- Altın Orda Devletinin parçalanmasıyla Kırım, Kazan, Nagay, Özbek, Sibir, Kasım hanlıklar ortaya çıktı.
Kırım hanlığı:
- Kurucusu Hacı Giray’dır.
- Bahçesaray devlet merkezi olmuştur.
- Karatay, Taman ve Kıpçak bölgelerini hâkimiyetine aldı.
- 1475 de Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlılara bağlandı,
- 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız hale geldi.
- Rusya 1784 de Kırım’ı işgal etti.
- 1792 Yaş Antlaşması’yla da Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya bağlandığını kabul etti.
2. Türkistan, Hindistan ve İran’daki Gelişmeler
Safeviler (1502–1736)
- Akkoyunlular’dan sonra Şah İsmail, Tebriz’i ele geçirerek İran’da Safevi Devletini kurmuştur.
- Horasan, Türkistan, Azerbaycan, Irak ve Doğu Anadolu’nun bir kısmını ele geçirdi.
- Yavuz Sultan Selim’le Şah İsmail arasında yapılan Çaldıran savaşını (1514) Şah İsmail kaybetti.
- Osmanlı İran savaşları 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşmasına kadar devam etmiştir.
- İran Safeviler dönemine Nadir Şah son vermiştir.
- Böylece Afşalarlar Hanedanı dönemi başlamıştır (1736).
- 1750 de Zendler İran’da hâkimiyeti ele geçirerek Avşarları yıkmıştır.
- 1779 de bir oğuz boyu olan Kaçarlar yönetimi ele geçirerek 1925 e kadar İran’da hâkim olmuşlardır.
3. Hindistan Türk Sultanlıkları ve Babürlüler
Babürlüler (1526- 1736)
- Babür Şah Delhi Türk Sultanlığına son vererek Hindistan da Babürlüler Devletini kurmuştur.
- Hümayun, I. Alemgir, Ekber Şah ve Şah Cihan gibi önemli hükümdarlardır.
- 1858 de İngilizler tarafından yıkılmıştır.
4. Özbekler ve Özbek Hanlıkları (Hive, Buhara ve Hokand Hanlığı)
- Hive hanı Ebül Gazi Bahadır Han (1643-1665) Türk tarihine dair yazdığı Şecere-i Türk (Türklerin soy kütüğü) ve Şecere-i Terakime (Türkmenlerin soy kütüğü) adlı eserleri ile meşhurdur.
- Kazak kelimesi hür, serbest, mert, yiğit, cesur gibi anlamlar ifade eder
- Kırgızistan 1917 de Sovyetler birliğine bağlanmış, 31 Ağustos 1991’de bağımsız olmuşlardır.
- Azerbaycan 30 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Türkmenler 1924 de Sovyetlere bağlanmış, 22 Ekim 1991 de bağımsız olmuştur.
Dil, edebiyat, bilim ve sanat
- Cengiz Han zamanında Moğollar Uygur alfabesini kullanmıştır. Moğollar kağıt para basmış, çek kullanmış ve ortak adı verilen ticari şirketler kurmuştur.
- Safevilerde fıkıh ve tarih çalışmalarına önem verilmiştir. Molla Sadra dönemin ünlü bilginidir.
- Babür Hanı Şah Cihan’ın hanımı için yaptırdığı Tac Mahal türbesi dünyanın en güzel mimari eserlerindendir.
- Çağatay edebiyatının en ünlü temsilcileri Ali Şir Nevai, Babür ve Hüseyin Baykara’dır
- Ali Şir Nevai Türk dilinin Farsça’dan daha zengin olduğunu anlatmak için Muhakemutü’l-Lugateyn (iki dilin mukayesesi) isimli kitabı yazdı.
- Fuzuli, Divanı ve Leyla ile Mecnun gibi eserleriyle Osmanlı edebiyatına da tesir etmiştir.
- Türkmen edebiyatının en ünlü temsilcisi, ünlü Türkmen Şairi Mahdum Kulu’dur.
- İslam aleminin en büyük musiki bilgini olan Safiyüddin Abdü’l-Mümin Urmevi İlhanlı hükümdarı Hülagü tarafından korunmuştur
- Timur’un yaptırdığı mimari eserler: Semerkant’ta Bibi Hanım Mescidi (Semerkant Camii), Gök Saray, Keş
- şehrinde Ak Saray ve Ahmet Yesevi’nin kabri üzerinde yaptırılan türbe ve imaret idi.
- Ünlü musiki bilgini Abdulkadir Meragi Timurlular döneminde yaşadı, Herat’ta Şahruh adına ünlü eseri Câmiül-Elhan’ı yazdı
- Safeviler devrinde, İran’da minyatür sanatı oldukça gelişti. Türklerin millî sanatı olan halı dokumacılığı ve maden işçiliği de bu dönemde gelişti.
İslam tarihi ve medeniyeti
A. İslamiyetin doğuşu sırasında dünyanın genel durumu
Bizans:
- Bizans imparatorluğunun en parlak devri Jüstinyen zamanıdır.
- İslamiyetin doğuşu sırasında Bizans İmparatorluğunun başında Heraklius vardı.
- İslamiyet’in doğuşu sırasında Bizans’ın resmi dini Hristiyanlık idi.
Sasaniler:
- İslamiyetin doğuşu sırasında İran’da merkezi medain şehri olan Sasâniler devleti vardı.
- İran’da ve İran tesirinde kalan ülkelerde hakim din Zendüştlük (Mecûsilik) idi.
Japonya:
- İslamiyetin doğduğu yıllarda Japonya’da Çin kültürü etkili idi.
- Konfüçyüslük, Taoizm, Budizm ve Japon milli dini olan Şintoizm dinleri hakimdi. Şinto tanrıların yolu demekti
Göktürkler:
- İslamiyetin doğuşu sırasında bütün Orta Asya Göktürklerin hakimiyetindeydi. Sınırları Kore’den Hazar Denizi’ne kadar uzanıyordu.
- Göktürkler kainatın yaratıcısı olarak tek ve ebedi kabul ettikleri Gök Tanrıya inanıyorlardı.
Hindistan :
- İslamiyetin doğuşu sırasında Hindistan’da siyasi birlik yoktu. Derebeylikler hüküm sürmekteydi.
- Hinduizm en yaygın dindi. Kast sistemini benimseyen bu dinde en yüksek mevkide Brahmanlar bulunurdu.
Çin:
- İslamiyetin doğuşu sırasında Çin’de Sui Hânedanı hâkimdi.
- Konfüçyüsçülük, Taoizm ve Budizm dinleri hâkimdi.
Aforoz: Aforoz edilen kişi Hristiyan toplumunun dışına atılmış olurdu.
Endülüjans: Hristiyanların günahlarından kurtulmak için papalardan satın aldıkları af kağıtları.
Enterdi: Papanın bir ülkeyi kralı ile birlikte cezalandırmasıdır.
B. İslamiyetin Doğuşu ve yayılışı
1. İslamiyetten Önce Arap Yarımadası
- Arap Yarımadası Sâmi ırkının anavatanıdır.
- Mekke, Medine ve Taif şehirlerinin bulunduğu bölgeye Hicaz adı verilir.
- Arap Yarımada İslamiyetten önce kurulan devletler: Main, Seba, Himyeri, Nebat, Tedmür, Zahmi Gassani Devletletleridir.
- Bugünkü Arap yazısının temelini Nebat alfabesi oluşturmuştu.
Hz. Muhammet (s.a.v.) Dönemi
- Hz. Muhammed (S.A.V) 20 Nisan 571’de Mekke’de doğdu. Babası Abdullah, annesi Âmine Hatundur.
- Dedesi Abdülmuttalip, dedesi ölünce amcası Ebû Talip yeğenine sahip çıktı. O’nu korudu ve büyüttü.
- 25 yaşındayken Hz. Hatice ile evlendi.
- Nur Dağı ’ndaki Hira Mağarası’nda 610 yılında ilk vahiy geldi Bu olay Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğinin ve İslam dininin başlangıcıdır.
- Bu sırada Hz. Muhammed 40 yaşındaydı.
- İslamiyete davetini ilk kabul edip Müslüman olan karısı Hz. Hatice’dir. Daha sonra amcasının oğlu Hz. Ali,
- azatlu kölesi Zeyd, yakın dostu Hz. Ebubekir Müslüman oldular.
- Hz. Ömer’in Müslüman olmasıyla insanlar açıkça İslam dinine davet edilmeye başlandı.
- Müslümanların ilk hicreti Habeş Kralı Asmaha zamanında Habeşistan’a olmuştur
- Hz. Muhammed (S.A.V) yakın dostu Hz. Ebubekir’le beraber Medine’ye göç etmesine İslam tarihinde Hicret adı verilir (622). Hicretle beraber Medine’de bir İslam devleti doğdu
- Hicret Hz. Ömer’in halifeliği zamanında Hicri takvimin başlangıcı kabul edilmiştir.
Yapılan savaşlar: Bedir savaşı(624), Uhut savaşı(625), Hendek Savaşı(627), Hubeybiye barışı(628)
- 629 yılında Müslümanlar aleyhine çalışan Yahudilere ait Hayber Kalesi Müslümanlar tarafından alındı.
- 629 yılında yapılan Mute seferiyle Müslümanlar ilk kez Bizans’la karşı karşıya geldi.
- 630 yılında Hz. Muhammed(s.a.v) Mekke’yi fethetti ve Kâbe’yi putlardan temizledi.
- 630 yılında Hevazin kabileler topluluğuyla yapılan Huneyn savaşı sonunda Taif şehri alındı.
- 632 yılında Hz. Muhammed (s.a.v) veda Haccını yaptı. Veda Haccından sonra Medine’ye döndü.
- 8 Haziran 632 yılı Pazartesi günü vefat etti.
Dört Halife Devri
- İslam tarihinde Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’nin halifelik yaptığı döneme (632-661) Dört Halife Devri denilmiştir
Hz. Ebubekir Dönemi (632-634):
- Hz. Muhammed (s.a.v) den sonra iki yıl halifelik yapmıştır.
- İslamiyet’ten dönenler ve sahte peygamberlik iddia edenlere karşı mücadele edildi. Buna Ridde Hareketi denir.
- Kur’an-ı Kerim kitap haline getirildi.
- Ecnadin Savaşında (634) Bizans ordusu mağlup edildi. Filistin ve Suriye kapıları Müslümanlara açıldı.
Hz. Ömer Dönemi (634-644):
- Şam (635) Humus, Hama ve Halep Müslümanların eline geçti.
- Yermük Savaşı’nda Bizans mağlup edildi (636).
- Kudüs Müslümanların eline geçti (637). Suriye ve Filistin’de İslam ordularına karşı çıkacak bir ordu kalmadı.
- Kadisiye Savaşı’nda (636) İran Ordusu mağlup edildi.
- 642 de yapılan Nihavend Savaşı’yla da İran’a kesin darbe vurularak Sasani Ordusu dağıtıldı, İran fethedildi.
- Bizans hakimiyetindeki Mısır fethedildi.
- İslam devletinde ilk il teşkilatı kuruldu. İllere valiler atandı. Davalara bakmak için kadılar görevlendirildi.
- İlk defa hazine (Beyt-ül mal) kuruldu. Düzenli orduların kurulması, kayıtların tutulması için Divanul and (Ordu Divanı) kuruldu
Hz. Osman Dönemi (644-656):
- Kuran-ı Kerim çoğaltılarak önemli merkezlere gönderildi.
- Doğuda İslam orduları Maveraünnehir’e, Batıda Trablusgarb alındı, Anadolu’da Toroslara kadar ilerlendi.
- İlk İslam donanması kurularak Kıbrıs, Rodos ve Girit adalarına seferler yapıldı, Bir Bizans donanması
mağlup edildi.
Hz. Ali Dönemi (656-661):
- Hz. Ali’nin halifeliği iç çekişmelerle geçti.
- Hz. Ali’ye muhalif olan Hz. Talha, Hz. Zübeyr ve Hz. Aişe’nin grubu ile Cemel (Deve) Savaşı (656) yapıldı.
- Irak itaat altına alındı ve Küfe şehri hilafet merkezi yapıldı.
- Suriye’de Muaviye’nin, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımamasıyla Sıffin Savaşı yapıldı (657).
- Bu savaştan sonra Müslümanlar arasında bölünmeler oldu. Muaviye Şam’da kendi halifeliğini ilan etti.
- Hz. Ali’nin şehit edilmesiyle Dört Halife Devri sona erdi (661).
Emeviler (661-750)
- Devletin kurucusu Muaviye’dir. Bu dönemde devlet merkezi Şam şehri olmuştur.
- Halifelik Muaviye zamanında babadan oğla geçen bir saltanat haline dönüştürüldü.
- İstanbul ilk defa kuşatıldı (668). Fakat başarı sağlanamadı.
- Halife Yezid zamanında (680-683) Kerbela olayı yaşandı.
- Hişam Döneminde (724-743) Puvatya Savaşında İslam orduları Franklara yenildi (732). Müslüman Arapların batıda ilerleyişleri sona ermiştir.
- İlk islam parası Emevi halifesi Abdülmelik döneminde basılmıştır.
- Emevi Halifesi Abdülmelik zamanında resmi dil Arapça oldu.
- Endülüs Emevileri: Emevi ailesinden Abdurrahman İspanya’ya (Endülüs) geçerek başkent Kurtuba olmak üzere Endülüs Emevi Devleti’ni kurdu. Böylece İslam tarihinde ilk kez siyasal birlik bozuldu.
- Endülüs Emevileri Devleti 1031 yılında yıkıldı.
Abbasiler (750-1258)
- Abbasilerin ilk hâlifesi Ebul Abbas Abdullah’tır.
- Türkler bu dönemde İslam ordusu içinde görev almaya başladılar.
- Halife Mansur Bağdat şehrini kurarak devletin merkezini buraya taşıdı.
- En parlak dönemleri Halife Harun Reşit, oğulları Memun ve Mutasım zamanına rastlar.
- İlk İslam Hastanesi Harun Reşit zamanında Bağdat’ta kurulmuştur
- Abbasi Devleti Mutasım’dan sonra zayıflamaya başladı.
- Zayıflamasıyla ortaya çıkan devlet ve beylikler: Kuzey Afrikada Aglebîler, Mısırda Tolunoğulları ve Akşitler (ihşidiler), İran’da Büveyhoğulları, Horasan’da Samanoğulları.
- 1258 de Moğol Hakanı Cengiz’in torunu Hülâgu Abbasi Devleti sona erdirdi.
- Abbasi sülâlesinden biri Memlük Devletine sığındı. Böylece halifelik Mısır’da devam etmeye başladı.
- Abbasi Halifesi Memun zamanında Bağdat da kütüphane ve tercüme bürosundan meydana gelen bir akademi kuruldu (Beyt’ül Hikme).
İslam devletine başkentlik yapmış başlıca şehirler:
- Hz. Muhammed (s.a.v)Döneminden Hz. Ali’ye kadar Medine,
- Hz. Ali dönemi Küfe,
- Emeviler Dönemi Şam,
- Abbasiler Dönemi Bağdat,
- Endülüs Dönemi Kurtuba
- Tarihte ilk eczaneleri açan ve ilaçlarla ilgili ilk eserleri yazanlar Müslümanlar olmuştur.
- İslam dünyasında gelişen el sanatları; oymacılık, kakmacılık, ciltçilik, sedef işçiliği ve hattatlıktır.
- En önemli mimari eserler: Kahire’de El-Ezher, Kudüs’te Kubbetüs Sahra ve Mescid-i Aksa, Şam’da Ümeyye Camii, Gırnata’da (Endülüs’te) El Hamra Sarayı’dır.
ÜNİTE 2
Türklerin İslamiyeti kabulü ve İslam devletindeki Hizmetleri
- Hz. Ömer zamanında İran’ın fethiyle ilk defa Müslümanlarla Türkler komşu oldular.
- Türkler ile Müslümanlar arasında ilk savaşlar Emeviler döneminde olmuştur.
- Abbasi Devleti’nin Horsan Valisi Ebu Müslim, Salih bin Ziyad komutasında 751 de Çinlilerle-Abbasiler arasında Talas Savaşı olmuş Türkler Abbasilerin yanında yer alarak Çinlilerin yenilmesinde etkili oldular.
- Talas savaşı sonunda:
- Orta Asya’nın Çin hakimiyetine girmesi önlendi
- Çinlilerin kanalıyla kağıt ve matbaa Müslümanlara geçti.
- İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyları Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleridir.
- Türklerin islamiyeti kabul etmesinin sebepleri: Türklerin Gök Tanrı inancıyla, İslamiyetteki tek bir Allah inancının uyuşması, temizliğe ve güzel ahlaka önem vermesi İslamın bunları emretmesi, Türklerin fütuhat felsefesine, İslamın cihat düşüncesinin uyması.
Türk – İslam Devletleri
1. Tolunoğulları (868-905)
- Mısır’da kurulan ilk bağımsız Türk-İslam Devletidir.
- Devletin kurucusu Ahmet bin Tolundur (Tolunoğlu Ahmed).
- Abbasiler 905 yılında devlete son vermişlerdir
2. İhşidiler (935-969)
- Mısırda kurulan ikinci Türk devletidir.
- Kurucusu Muhammed Ebu Bekir’e Abbasi Halifesidir
- Unucur (onuygur), Ali, Kafur ve Ahmet ihşidiler devletinin hükümdarlarındandır.
- 969 de Fatımiler bu devlete son verdiler.
3. Karahanlılar (840-1212)
- İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar Devleti’ni Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri kurmuşlardır.
- İlk hükümdarları Bilge Kül Kadır Han’dır.
- Başkentleri Balasagun’dur.
- Karahanlıların en önemli dönemi 934 de Abdülkerim Satuk Buğra Han, ilk Türk-İslam devletinin kurucusudur
- Buğrahan Ali, Nasr Ali İlig Han, Yusuf Kadir han Karahanlı hükümdarlarından bazılarıdır.
- Karahanlı’lar Gaznelilerle birlikte Samanoğulları Devleti’ne tamamen son verdiler
- Doğu Karahanlılar 1211 de Karahıtaylar tarafından yıkılmıştır.
- Batı Karahanlılar 1212 de Harizmşahlar tarafından yıkılmıştır.
4. Gazneliler (963-1187)
- Devletin kurucusu Alp Tigin Afganistan’daki Gazne şehrine gelerek Gazneliler Devleti’ni kurmuştur (963).
- 998 yılında hükümdar olan Sultan Mahmud zamanı (998-1030) Gaznelilerin en parlak dönemidir.
- Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşı (1040) devletin zayıflamasına sebep oldu.
- Hüsrev Şah zamanında devletin merkezi Gazne’den Lahor şehrine nakledildi. Son hükümdar Hüsrev Melik’in Gurlular tarafından tutsak edilmesiyle Gazneliler devleti son buldu (1187)
5. Büyük Selçuklular ve Bağlı Devletler
- Büyük Selçuklu Devletini kuranlar Oğuzlardır. Bu devlet, adını Selçuk Bey’den aldı.
- Selçuk Bey Oğuzların üçok kolunun Kınık boyundandır.
- Dandanakan Zaferi ile (1040) Tuğrul Bey tarafından Selçuklu Devletini kuruldu.
- 1048 yılında Bizansla yapılan Pasinler Savaşı’nı Selçuklular kazandı (Bizansla yapılan ilk savaş).
- 1057 yılında Tuğrul Bey Büveyhoğullarını tamamen ortadan kaldırdı
- Melikşah zamanı (1072-1092) Selçuklu Devletinin en parlak zamanıdır.En geniş sınırlara bu zamanda ulaşıldı.
- Karahanlılar ve Gazneliler Selçuklulara tabi hale getirildi. Anadolu’da Adalar Denizi ve Boğaziçi’ne kadar olan yerler fethedildi.
- Melikşah’ın ölümünden Sultan Sencer’in başa geçmesine kadar olan dönem Fetret Devri olarak bilinir
- Selçuklu Devleti’nin son büyük Sultanı Sencer’dir.
- Sencer’in 1141 Katvan Savaşı’nda Karahıtaylara yenilmesi Selçuklu devletinin zayıflığı ortaya çıktı.
Selçukluların yıkılmasıyla Atabeylikler kuruldu. Bunlar
- Musul ve halep’te zengiler
- İran’ın fars bölgesinde salgurlular
- Şam ve çevresinde börioğulları
- Azerbaycan’da ildenizliler
6. Harizmşahlar (Harizm Şahlar) (1097 - 1231)
- Atsız Harizmşahlar Devleti’nin kurucusu kabul edilmektedir.
- Alâeddin Tekiş, Harizmşahların en güçlü hükümdarıdır
- Türkiye Selçuklu Sultan I. Alâeddin keykubat, Yassıçemen Savaşı’nda (1230) Harizmşahları bozguna uğrattı
- 1231 da Celâleddin Harzemşahın öldürülmesiyle bu devlet sona erdi
7. Eyyûbiler (1174–1250)
- Mısır’da Selâhaddin Eyyubî tarafından kurulan bir Türk devletidir.
- Selâhaddin Eyyûbî ününü Haçlılara karşı yürüttüğü mücadelen almıştır.
- Kudüs kralını Hıttin Savaşı’nda yenerek (1187) Kudüs’ü ele geçirdi.
- Kudüs’ün Müslümanların eline geçmesi III. Haçlı Seferine sebep oldu.
- Son Sultan Turan Şah Eyyûbi ordudaki Türk Memlûk askerleri tarafından öldürüldü. Eyyûbi devleti sona erdi
8. Memlûkler (1250–1512)
- Eyyûbilerden sonra Mısır’da kurulan bir Türk devletidir.
- Bu devletin kurucusu Eyyûbi ordusunda komutan olan Aybek’tir.
- İran’da İlhanlilar Devleti’ni kurmuş olan Moğallara Ayn-ı Calut Savaşı’nda (1260) ağır darbe vurarak Mısır’ı Moğal istilasından kurtardılar.
- Yavuz Sultan Selim, Memlûk ordusunu 1516’da Mercidabık, 1517’de Reydaniye (Ridaniye) savaşlarıyla yenilgiye uğrattı. Böylece Memlûk Devleti yıkıldı.
- Sadece Memlûklerde hükümdarlar seçimle işbaşına gelirlerdi.
Türk – İslam devletlerinde kültür ve medeniyet
Devlet yönetimi
- Karahanlı hükümdarları, han, hakan, kora, ilig, nasr, kadır, buğra, arslan gibi Türkçe unvanlar kullanmışlardır.
- Gaznelilerden itibaren islami sultan unvanı kullanılmaya başlanmıştır.
- Türk-islâm devletlerinde ülkenin bir bölgesini idare eden hanedan üyelerine melik denirdi.
- Devletin geleceğinde rol oynayacak şehzadeleri yetiştiren tecrübeli ve bilgili kişilere atabey denirdi
- Hükûmete divan-ı saltanat denirdi. Başında yuğruş veya hace-i buzurg denilen vezir vardı.
- İç ve dış yazışmaları yürüten divan-ı tuğra,
- Mali işlerden sorumlu divan-ı istifa,
- Askeri işlerden sorumlu divan-ı arz-ül ceyş,
- İdari ve adli işlerin yolunda gidip gitmediğini teftiş eden divan-ı iraf vardı
- Taşra teşkilatında yer alan eyaletlerin başında şıhne adı verilen askeri valiler, veya melik unvanını taşıyan hanedan mensupları bulunurdu.
- Şehir ve kasabalarda mülki idareden sorumlu amid, mali işlere bakan amil, halk tarafından seçilen bir reis belediye işlerini kontrol eden bir muhtesip bulunurdu.
- Adliye teşkilatı şeri yargı ve örfi yargı olarak ikiye ayrılmıştı. Şeri davalara kadılar bakardı. Bunların başkanı devlet merkezindeki kadiyül kudat (kadil kudat) idi.
- Ordu mensupları arasındaki davalara kadıasker bakardı.
- Örfi mahkemelerin başında emir-i dad (adalet bakanı) bulunurdu.
- Sultanın başkanlık ettiği divan-ı mezalim adı verilen mahkeme vardı.
- Karahanlılarda ordu dört unsurdan oluşurdu: Saray muhafızları, Hassa ordusu, şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki eyalet askerleri, Devlete bağlı Türk boylarından gerektiğinde toplanan kuvvetler.
- Büyük Selçuklu ordusu alt bölümden meydana gelirdi: Gulaman-ı Saray, Hassa ordusu, Sipahiler, Bağlı Devletlerin ve Beyliklerin Askerleri, Meliklerin ve Askeri Valilerin Askerleri, Gönüllüler
Dil ve Edebiyat
- Karahanlı Devletinde dil Türkçeydi.
- Karahanlılar yazışmalarda Uygur yazısını kullanmıştır,
- Karahanlılar dönemi ilk Türk-İslam edebi eserlerinin verildiği dönemdir. Bu döneme ait en önemli eserlerden biri Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig dir. İlk Türkçe siyasetname kabul edilir.
- XII. yüzyılın önemli eserlerinden birisi de Ahmed Yükneki tarafından, Emir-i Dâd Muhammed Bey adına
yazılan Atabetül-Hakayık (hakikatlerin eşiği) tır.
- Gaznelilerde, devletin resmi dili Arapçaydı. Sarayda, halk arasında ve ordu içinde Türkçe konuşulurdu.
- Bu dönemin en önemli eseri Firdevsi tarafından yazılıp, Sultan Mahmud’a sunulan Şehname dir.
- Selçuklularda resmi yazışma dili Farsça, bilim dili ise Arapçaydı.
- Türk tasavvuf edebiyatının kurucusu Ahmet Yesevi’nin Hikmet adı verilen şiirleri Divan-ı Hikmet ad ile bir kitapta toplanmıştır
- Harizmşahlar bilim dili olarak Arapça, resmi yazışmalarda Farsçayı kullanmışlardır.
- Memlûkler resmi dil olarak Türkçeyi kullanmıştır.
Bilim ve sanat
- Muhammed Farabi: matematik, fizik, astronomi, mantık da 160 kadar eser yazmış,
- Aristo’nun fikirlerini en iyi açıkladığı için Muallim-i Sani (ikinci öğretmen) unvanıyla tanınmış Alpharabius adıyla Batıda şöhret yapmıştır.
- En önemli eserleri İhsaül Ulüm (ilimlerin tasnifi) El Med Halüfil Musiki (Musikiye giriş) dir.
- İbn-i Sina: Hekimlik batı bilim dünyasında Tıbbın hükümdarı denilmiş,
- Avrupa’da Avicenna adıyla tanınmıştır.
- En ünlü eserleri, El-Kanun Fit-Tıp, Kitabüş-şifa, Necat, El Hidaye, Tenbinaat ve İbn-i Yazkan’dır.
- Birûnî: 973-1051 tarihleri arasında yaşayan 100’den fazla eser yazmış.
- En önemli eserleri Kanun-u Mes’udi, El Asâr-il Bakiye ve Hint tarihidir.
- Birûnî İslam dünyasında coğrafyayı bir bilim haline getirmiştir.
- İbn-i Türk: (IX .yüzyıl) ünlü matematik bilginidir.
- Gazalî: İhya’ul Ulum-iddin adlı eserin yazarı (1058-1111) uzun süre Bağdat ve Nişabur medreselerinde ders vermiştir
- Ömer Hayyam Muhammed Beyhaki Selçuklular devrinde yetişen meşhur matematikçidirler.
- Melikşah adına hazırlanan Celali takviminin hazırlanmasında da görev aldı.
- Harizmşahlar devrinde tıp alanında İsmail Curcani ve edebiyat tarihçisi Kays-ı Razi bilim ve fikir adamlarıdır.
- Ortaçağın en büyük tarihçisi kabul edilen İbnü’l Esir, El Kâmil Fi’t Tarih isimli bir eser yazmıştır.
- Minyatür : Çoğunlukla yazma kitaplar da görülen, küçük renkli resim sanatıdır.
ÜNİTE 3
Moğol istilası ve sonrası
1. Cengiz ve Moğol devleti (1196-1227)
- Moğol devletini kuran Cengiz’in asıl adı Temuçindir.
- Devlet merkezi Karakurum şehridir.
- Cengiz Han 1210 yılında Tangutlara savaş açtı.
- Çin’i fethetti. Karahitayları egemenliğine aldı. Harizmşahlara sefer düzenledi, Maveraünnehire hakim oldu.
- Cengiz Han’ın ölümüyle devlet 4 e bölünmüştür.
a. Altın Orda (1227-1502)
- Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuci’nin oğullları idaresinde kurulmuş bir devlettir.
- Devletin sınırları Batı Sibirya ve Kıpçak Bozkırı’ndan, Karadeniz’in kuzeyine kadar uzanıyordu.
- Batu Han İtil Bulgar Devleti’ne son vermiş, Moskova ve Kiev’i ele geçirmiştir.
- Özbek ve kardeşi Canibek Han dönemlerinde devlet en güçlü zamanını yaşamıştır.
- Dini ilimler ve tıp alanında çalışmalar yapıldı. Harizm şehri tıp merkezi olarak gelişti.
- Timur’un Toktamış Hanı yenmesi sonucunda devlet parçalanmıştır
- Toprakları üzerinde Kırım, Kazan, Nogay, Özbek, Buhara, Hive, Hokand, Sibir ve Kasım hanlıkları kuruldu.
- Noyan: Moğollarda ordu komutanlarına verilen isim.
b. İlhanlılar (1256-1336)
- İranda kurulmuş, Merkezi Tebriz şehridir.
- Devletin kurucusu Cengiz’in torunu Hülagü’dür.
- İran, Irak, Azerbaycan’a hakim oldu, Bağdat’ı ele geçirerek Abbasi Halifeliğine son vermiştir.
- Bu işgali İslam medeniyetinin duraklamasına neden olmuştur.
- 150 yıl Anadolu’yu hakimiyeti altında tutarak talan etmiştir.
- Türkiye Selçuklu Devleti’ni de egemenliği altına almış Suriye ve Filistin’i ele geçirdi,
- Mısır’a yönelenmiş Memlükler tarafından durdurulmuştur.
- Ebu Said Bahadır Han’ın ölümüyle yıkılmıştır
- Toprakları üzerinde Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Irak topraklarında Celayirliler kurulmuştur.
- Hülâgü Han, Azerbaycan’ın Meraga şehrinde zamanın en modern aletleriyle donatılmış bir rasathane yaptırdı
c. Çağataylar (1227-1369)
- Kurucusu Cengiz Han’ın oğlu Çağataydır
- Doğu ve Batı Türkistan topraklarında egemendi.
- Cengiz Han’ın oğullarından sadece Çağatay’ın adı bir devlete isim olmuştur.
- Timur son vermiştir.
d. Kubilay Hanlığı (Yüan Devleti) (1280–1368)
- Kubilay 1280 Moğolistan ve Çin’de Hanlığı kurdu. Devletin merkezi Pekin (Han Balıg= Hakan şehri) idi.
- İtalyan denizci ve seyyah Marco Polo (Marko Polo) seyahatnamesinde Kubilay Han ile görüştüğünü ve kendisine Papanın mesajını ilettiğini anlatmaktadır.
- 1368 yılında Çinliler, Moğolları ülkelerinden çıkarttılar.
2. Timurlular
- Kurucusu Timur’dur.
- Timur, Çağatay topraklarını ele geçirerek 1369 yılında Belh şehrinde emir ilan edilmiştir.
- Harizm ve Horasanı aldı, Altın Orda Devleti, İran’da Muzafferoğulları Devleti’ni, Bağdat’ı alarak Celayiroğullarına, Karakoyunlulara son verdi.
- 1402 Ankara Savaşında Osmanlıları yenerek Anadolu’ya hâkim oldu ve Yıldırım Beyazıt’ı esir aldı. Anadolu Beyliklerini ve Osmanlıları kendine Bağlayıp geri çekildi.
- 1405 Çin üzerine sefere çıktı, fakat yolda öldü.
- 1507 Özbek saldırılarıyla Timurlular Devleti yıkılmıştır.
Timurlulardan sonraki siyasi gelişmeler
1. Karadeniz’in kuzeyindeki siyasi gelişmeler
- Altın Orda Devletinin parçalanmasıyla Kırım, Kazan, Nagay, Özbek, Sibir, Kasım hanlıklar ortaya çıktı.
Kırım hanlığı:
- Kurucusu Hacı Giray’dır.
- Bahçesaray devlet merkezi olmuştur.
- Karatay, Taman ve Kıpçak bölgelerini hâkimiyetine aldı.
- 1475 de Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlılara bağlandı,
- 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız hale geldi.
- Rusya 1784 de Kırım’ı işgal etti.
- 1792 Yaş Antlaşması’yla da Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya bağlandığını kabul etti.
2. Türkistan, Hindistan ve İran’daki Gelişmeler
Safeviler (1502–1736)
- Akkoyunlular’dan sonra Şah İsmail, Tebriz’i ele geçirerek İran’da Safevi Devletini kurmuştur.
- Horasan, Türkistan, Azerbaycan, Irak ve Doğu Anadolu’nun bir kısmını ele geçirdi.
- Yavuz Sultan Selim’le Şah İsmail arasında yapılan Çaldıran savaşını (1514) Şah İsmail kaybetti.
- Osmanlı İran savaşları 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşmasına kadar devam etmiştir.
- İran Safeviler dönemine Nadir Şah son vermiştir.
- Böylece Afşalarlar Hanedanı dönemi başlamıştır (1736).
- 1750 de Zendler İran’da hâkimiyeti ele geçirerek Avşarları yıkmıştır.
- 1779 de bir oğuz boyu olan Kaçarlar yönetimi ele geçirerek 1925 e kadar İran’da hâkim olmuşlardır.
3. Hindistan Türk Sultanlıkları ve Babürlüler
Babürlüler (1526- 1736)
- Babür Şah Delhi Türk Sultanlığına son vererek Hindistan da Babürlüler Devletini kurmuştur.
- Hümayun, I. Alemgir, Ekber Şah ve Şah Cihan gibi önemli hükümdarlardır.
- 1858 de İngilizler tarafından yıkılmıştır.
4. Özbekler ve Özbek Hanlıkları (Hive, Buhara ve Hokand Hanlığı)
- Hive hanı Ebül Gazi Bahadır Han (1643-1665) Türk tarihine dair yazdığı Şecere-i Türk (Türklerin soy kütüğü) ve Şecere-i Terakime (Türkmenlerin soy kütüğü) adlı eserleri ile meşhurdur.
- Kazak kelimesi hür, serbest, mert, yiğit, cesur gibi anlamlar ifade eder
- Kırgızistan 1917 de Sovyetler birliğine bağlanmış, 31 Ağustos 1991’de bağımsız olmuşlardır.
- Azerbaycan 30 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Türkmenler 1924 de Sovyetlere bağlanmış, 22 Ekim 1991 de bağımsız olmuştur.
Dil, edebiyat, bilim ve sanat
- Cengiz Han zamanında Moğollar Uygur alfabesini kullanmıştır. Moğollar kağıt para basmış, çek kullanmış ve ortak adı verilen ticari şirketler kurmuştur.
- Safevilerde fıkıh ve tarih çalışmalarına önem verilmiştir. Molla Sadra dönemin ünlü bilginidir.
- Babür Hanı Şah Cihan’ın hanımı için yaptırdığı Tac Mahal türbesi dünyanın en güzel mimari eserlerindendir.
- Çağatay edebiyatının en ünlü temsilcileri Ali Şir Nevai, Babür ve Hüseyin Baykara’dır
- Ali Şir Nevai Türk dilinin Farsça’dan daha zengin olduğunu anlatmak için Muhakemutü’l-Lugateyn (iki dilin mukayesesi) isimli kitabı yazdı.
- Fuzuli, Divanı ve Leyla ile Mecnun gibi eserleriyle Osmanlı edebiyatına da tesir etmiştir.
- Türkmen edebiyatının en ünlü temsilcisi, ünlü Türkmen Şairi Mahdum Kulu’dur.
- İslam aleminin en büyük musiki bilgini olan Safiyüddin Abdü’l-Mümin Urmevi İlhanlı hükümdarı Hülagü tarafından korunmuştur
- Timur’un yaptırdığı mimari eserler: Semerkant’ta Bibi Hanım Mescidi (Semerkant Camii), Gök Saray, Keş
- şehrinde Ak Saray ve Ahmet Yesevi’nin kabri üzerinde yaptırılan türbe ve imaret idi.
- Ünlü musiki bilgini Abdulkadir Meragi Timurlular döneminde yaşadı, Herat’ta Şahruh adına ünlü eseri Câmiül-Elhan’ı yazdı
- Safeviler devrinde, İran’da minyatür sanatı oldukça gelişti. Türklerin millî sanatı olan halı dokumacılığı ve maden işçiliği de bu dönemde gelişti.
Gülene neden gülüyorsun diye sorulmaz; ama ağlayana neden ağladığı sorulur.
Sen de dualarında ağla ki, Rabbin sebebini sorsun!
Sen de dualarında ağla ki, Rabbin sebebini sorsun!
- rüfeyde
- Doçent
- Mesajlar: 1281
- Kayıt: 26 Eki 2013, 22:20
- Konum: 8.dönem 193 kredi ile mezun sanırım :D
Re: TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
Bu tarih 2 özeti geçen sene ben bu özetle taih 2 den 75 aldım içeriklere baktım degisti diye yazmak istememistim dun ama biraz baktım konular aynı gibi sende bir incele işine yararsa kullanırsın
Gülene neden gülüyorsun diye sorulmaz; ama ağlayana neden ağladığı sorulur.
Sen de dualarında ağla ki, Rabbin sebebini sorsun!
Sen de dualarında ağla ki, Rabbin sebebini sorsun!
-
- Mesajlar: 1
- Kayıt: 19 Eki 2015, 18:56
Re: TARİH 2 DERS NOTLARI ACİL LAZIM
çoook saol yardımcı oldun