Dil Anlatım 2 Ders Not

Cevapla
tuhcici
Mesajlar: 1
Kayıt: 13 May 2015, 02:10

Dil Anlatım 2 Ders Not

Mesaj gönderen tuhcici » 23 May 2015, 01:11

Kök sözcük: Sözcüğün ek almamış, başka bir sözcükle birleşmemiş ya da
türetilmemiş yalın durumudur. ,
. Sözcüğün ek almamış durumuna gövde denir.

Türkçede kendi başına anlamı olan yada cümle kuruluşuna yarayan sözlere sözcük denir.
Türkçede iki türlü kök sözcük vardır isim kökü ve fiil kökü.

isim soyundan gelen sözcükköklerine isim kökü; fiil soyundan gelen sözcük köklerine de fiil kökü denir. El,göz,ok,taş,dış,ağaç,tepe,deniz sözcükleri isim kökü;gülmek,içmek,bilmek,taşmakvb. fiil köküdür.
Türkçede hem isim hemde fiil kökü olan sözcükler de vardır. Bu durum daha çok sesteş(es sesli)sözcüklerde görülür.

EKLER
Sözcük türetmeye veya sözcüklerin görevlerini belirtmeye yarayan parçalara
ek denir. Türkçede eklerden bir kısmı eklendiği sözcüğün anlamını
değiştirerek yeni anlamda sözcükler türetir. Bir kısmı da sözcüğün cümledeki görevini
belirler.
Türkçede yapım ekleri ve çekim ekleri olmak üzere iki tür ek vardır.
A. YAPIM EKLER‹
İsim ya da fiil köklerine eklenerek yeni anlamda sözcükler türeten eklere yap›m
ekleri denir. Yapım ekleri dört türlüdür.
1. isimden isim yapma ekleri: ‹sim kök veya gövdelerine eklenerek yeni anlamda
sözcükler türeten eklerdir

2. isimden fiil yapma ekleri: isim kök veya gövdelerine getirilerek fiil
türeten eklerdir.

3. Fiilden isim yapma ekleri: Fiil kök ve gövdelerinden isim yapmak için
kullanılan eklerdir.

ÇEKiM EKLER‹
Çekim ekleri bağlandığı sözcükle diğer sözcükler arasında ilgi kuran eklerdir.
Bu ekler sözcüğün anlamını çeşidini değiştirmez, görevini belirler.

Çokluk ekleri: Tekil olan varlıklara eklenen -lar/-ler ekleridir.
a¤aç-lar, kufl-lar, çiçek-ler, kalem-ler, da¤lar, okul-lar vb.

iyelik ekleri: iyelik ekleri eklendiği ismin karşılığı olan varlığın kime ait
oldu¤unu gösteren eklerdir.

Durum ekleri: Cümlede isimlerin yüklendi¤i görevi belirleyen; ismin cümle
içerisinde öteki sözcüklerlerle olan iliflkisini belirleyen eklerdir.


YAPI BAKIMINDAN SÖZCÜKLER
Sözcükler yap› bak›m›ndan üçe ayr›l›r:
a. Basit Sözcükler: Anlamlar› ve yap›lar› bozulmadan parçalanamayan
sözcüklerdir. Bu tür sözcükler bir veya birkaç hecelidir.
dil, el, kafl, göz, gel, git çiçek, kelebek vb.
b. Türemifl sözcükler: ‹sim veya fiil soyundan köklere yap›m ekleri ulanarak
türetilmifl sözcüklerdir.
kira-l›k, dön-em, dur-ak, ver-gi, bafl-ar-›, vb.
c. Birleflik sözcükler: ‹ki veya daha çok sözcü¤ün aralar›na ek girmeyecek kadar
birleflip kal›plaflmas›yla oluflan yeni anlaml› sözcüklerdir.
“han›meli, yüzbafl›, Pamukkale, sivrisinek, Karaosmano¤lu, Afyonkarahisar” vb.


Somut-soyut sözcükler
Sözcüklerin bir k›sm› maddi, bir k›sm› da manevi varl›klar›, olaylar›, olgular› ya
da durumlar› karfl›lar. Maddi varl›klar› (elle tutulan, gözle görülen) karfl›layan
sözcüklere somut, elle tutulmayan gözle görülmeyen manevi varl›klar› karfl›layana da
soyut sözcükler denir.

Temel anlam (ilk anlam): Sözcü¤ün anlatt›¤› ilk ve as›l kavramd›r. Dilimizdeki
dil, difl, kulak, el, ayak, bafl, kahve, bu¤day, arpa, m›s›r sözcükleri temel anlaml›
s ö z c ü k l e r d i r. Bunlardan bir k›sm› zaman içerisinde somut, soyut anlamlar ile yan
anlamlar kazanarak çok anlaml› duruma gelirler.
Yan anlam: Temel anlaml› sözcükler zaman içerisinde mecaz olarak (ad
aktarmas›) ya da deyimleflerek yan anlamlar kazan›r


Mecaz anlam: Sözün gerçek anlamı dışında başka bir anlamda kullanılmasıdır.
Terim: Belirli kavramları karşılayan bilim ve sanat alanlarıyla ilgili sözcüklere
terim denir.


Eş sesli (Sestefl) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli (sesteş
sözcükler denir. Efl sesli sözcüklere özellikle atasözlerinde, deyimlerde ve cinasl›
mânilerde rastlanır.
Yakın anlaml› sözcükler : Dilimizde kullan›lan baz› sözcükler arasında anlam
bakımından bir yakınlık vardır. Yakın anlamlı sözcükler dile bir canlılık ve zenginlik katar.

Anlam Daralmas›: Bir sözcüğün eskiden anlattığı durumun, nesnenin bir
bölümünü bir türünü anlatır duruma gelmesidir.

Başka Anlama Geçiş : Herhangi bir anlamda kullan›lan sözcüğün sonradan
bambaşka bir anlamda kullanılmasıdır.

Deyim: Birden fazla sözcüğün birleştirerek kendi anlamları dışında başka bir
anlamda kullanılmalarına deyim denir. Ayakları karıncalanmak, küplere binmek, kulak
misafiri olmak, göz koymak vb.

ikileme: ikileme anlatım gücünü arttrmak, anlamı pekiştirmek kavramı
zenginleştirmek amacıyla aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya yakın ya da zıt anlamlı
olanının bir araya gelmesiyle oluşan gruplardır.
Eş anlamlı ikilemeler: Aynı veya çok yakın anlama gelen iki aynı sözcükten
oluşan ikilemelerdir.

Zıt anlaml› ikilemeler: Zıt anlaml› sözcüklerle kurulan ikilemelerdir. ‹yi kötü
(geçinip gitmek), afla¤› yukar›, içli dışlı (olmak), bata ç›ka, düfle kalka, alt üst (olmak)
vb.
3. Aynen tekrarlanan ikilemeler: Ayn› sözcü¤ün tekrar edilmesiyle kurulan
ikilemelerdir. ‹nce ince (ya¤mak), yavafl yavafl (yürümek), ad›m ad›m ilerlemek, göz
göz (olmak) vb.
4. Eklemeli sözlerden oluflan ikilemeler: Anlaml› bir sözcükle uyakl› baflka bir
sözcüğün eklenmesiyle oluşan ikilemelerdir. iş miş(aramak), şu mu, deniz meniz, vb.
Türkçede ikilemeler aras›na noktalama işaretleri konmaz.

Zincirleme isim tamlaması: Tamlayan› isim tamlaması olan tamlamalara

zincirleme isim tamlaması denir. Bu tür tamlamalar birden çok sözcükten oluşturur.

Sıfat tamlaması: Bir sıfatın bir isimle oluşturduğu tamlamaya sıfat tamlaması
denir. Tamlayan durumundaki sıfat tamlanan varlığın bir niteliğini, özelliğini belirtir ve
ek almaz.

Bir veya birden fazla yargıyı içeren düşünce, istek belirten dil birimine cümle
denir.

Cümlenin ögeleri
Türkçe cümlelerde dört öge bulunur:
1. Yüklem
2. Özne
3. Nesne (Düz Tümleç)
4. Tümleç
Bu ögelerden cümlede mutlaka bulunması gereken yüklem ile öznedir. Bunlara
cümlenin temel ögeleri denir. Nesne ve tümleçler cümlenin anlamını tamamlayan
(tümleyen) yardımcı ögelerdir.

Yüklem cümlede eylem oluş durum istek, bir hareket bildiren dil bilgisi
birli¤inin görev adıdır. Cümlenin temel ögesidir; tek başlarına bile olsa cümle oluşturabilir.
Özenin yaptığı işi öznenin durumunu oluşumunu belirler yargıyı üzerinde taşır
Yüklem olmadan cümle kurulamaz.



Cümlede yüklemin bildirdiği, oluş ve hareketin yapısını ya da durumun
göstericisi olan cümle ögesine özne denir. Özne cümlede sözcüklerin görev adıdır.
Yüklem gibi özne de cümlenin temel ögesidir. Tek sözcükten oluşan cümlelerde dahi
özne vardır. Fiillere eklenen kişi ekleri öznenin kim ya da ne olduğunu bildirir


Gizli özne: Cümlede ad› aç›kça belli olmayan, yüklemden hareket ederek
ç›kartabildi¤imiz özneye gizli özne denir.
“Bahçeyi yapraklardan temizledi.” cümlesinde bahçeyi yapraklardan
temizleyen aç›kça belli de¤ildir. Kim temizledi sorusuna (O) temizledi cevab›n› al›r›z
cümlenin özneleri o’dur.
c. Sözde özne: Edilgen çat›l› fiil (eylem) cümlesiyle, edilgen çat›l› filimsilerle
(eylemsilerle) kurulu isim cümlelerinde öznenin yerini tutan nesneye sözde özne denir.
☛ Yukar›daki cümlelerin fiillerle biti¤ine ve etken çat›l› olduklar›na dikkat ediniz.



D‹L VE ANLATIM 2
39
Ancak belirtisiz nesneler sözde özne olabilir. Belirtili nesneler sözde özne olamazlar.
“Pencereyi açarken cam k›r›ld›.” cümlesinde k›r›lan ne sorusunun cevab› olan
“cam” sözde öznedir. Cam› k›ran kifli, varl›k belli de¤ildir. Ancak ortada bir olufl
“cam›n k›r›lmas›” vard›r.
“Park›n a¤açlar› kesilmifl.” cümlesinde “park›n a¤açlar›” sözde öznedir. Ortada
bir kesilme eylemi vard›r, ancak bunu yapan belli de¤ildir.
Bu tür cümlelerde nesne konumundaki varl›klar özne görevindedirler.
ç. Örtülü özne: Edilgen çat›l› eylemlerle kurulu cümlelerde bir yard›mc› sözcük
arac›l›¤›yla belirtilen özneye örtülü özne denir



Kullanıcı avatarı
Köylü Kızı
Onursal Üye
Mesajlar: 4321
Kayıt: 15 May 2014, 15:43

Re: Dil Anlatım 2 Ders Not

Mesaj gönderen Köylü Kızı » 23 May 2015, 14:23

Emeğinize sağlık... :nazarlik: :nazarlik: :nazarlik:

ilhandemir
Acemi
Mesajlar: 73
Kayıt: 31 Oca 2015, 18:17

Re: Dil Anlatım 2 Ders Not

Mesaj gönderen ilhandemir » 23 May 2015, 15:25

Harika! Bir de geçen hafta Biyoloji 1 ders notu paylaşıldı. Ona da bakın, gözden kaçmasın.

* http://www.aciklise.net/Forum/viewtopic ... 43&t=14170

Kullanıcı avatarı
ays4863
Mesajlar: 15
Kayıt: 10 Mar 2017, 13:00
Konum: şanlıurfa
İletişim:

Re: Dil Anlatım 2 Ders Not

Mesaj gönderen ays4863 » 12 Mar 2017, 21:18

merhaba arkadaşlar bana çokk acil dil anlatımı 3 ders notlarına ihtiyacım var vere bilir misiniz şimdiden tşk? :roll:

Cevapla

“TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 1” sayfasına dön