TÜRK EDEBİYATI 1 DERS NOTLARI

Cevapla
Kullanıcı avatarı
Cihan25
Mesajlar: 19
Kayıt: 16 Şub 2016, 13:54

TÜRK EDEBİYATI 1 DERS NOTLARI

Mesaj gönderen Cihan25 » 25 May 2016, 16:14

GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT

Sanat eseri : :İnsanda bir takım güzel duygular uyandıran ınsana bir çoşku ve heycan veren eserlerdir.

Kulağa hitap eden sanatdalları :siir,edebiyat
Göze hitap eden sanatdalları: resim,fotoğraf,mimari,heykel
Hem göze Hem kulağa hitap eden : tiyatro,opera,bale,sinema

Edebiyat:Duyguları,düşünceleri,olayları söz ve yazı ile güzel ve etkili bir biçimde anlatma sanatına denir

Edbiyatın ilişkisi olan bilim dalları
-Psikoloji
-Sosyoloji
-Felsefe
-Tarih

Konuşma dili: Günlük yaşamda alışverişte,eş dost arasında,bakkalda kullandığımız dil dir.

Cümle: Bir duyguyu bir düşünceyi bir isteği yada bir olayı tam olarak anlatan ve bir yargı bildiren söz grubudur.

Paragraf: Metinde cümlelerin arka arkaya anlamsal bir bağlantı kurularak sıralanmasından olusur.

Sanat eserleri: sanatçıların duygu düşünce ve hayallerini güzel ve etkili biçimde anlatması sonucu oluşan eserlere denir.
(Şiir,hikaye,roman,tiyatro,söylev) sanat eserleridir.

Düşünce eserleri: Okuyucu aydınlatmak,düşündürmek onlara bazı bilgiler vermek amacıyla yazılan eserlere denir.
(Makale,fıkra,deneme,eleştiri,söyleşi,anı,günlük) düşünce eserleridir.

Türk edebiyatında nesir (düz yazı) biçiminde yazılan eserlere MENSUR,nesir yazıcılarına NASİR,küçük nesir parçalarina da MENSURE denir.

Klasik edebiyatta nesire İNŞA,nesir yazıcılarına da MÜNŞİ adı verilirdi.

Nazım: Duygu düşünce ve hayallerin ölçülü,uyaklı dizeler halinde anlatılmasına denir.
Nesir: Duygu,düşünce ve hayallerin cümle ve paragraflar halinde dil bilgisi kurallarına uygun olarak anlatılmasına denir.
Açıklık: Söylenmek istenen düşüncenin herkes tarafında aynı şekilde kolayca anlaşılmasıdır.
Duruluk: Düşünce ve duygunun gerektiği kadar sözcükle anlatılmasıdır. duru bir cümlede gereksiz sözcüklere ve öğelere yer verilmez
Yalınlık (Sadelik): Süse ve gösterişe kaçmadan,az sözle duygu ve düşünceleri dile getirilmesidir.
Akıcılık: Yazıda dile takılacak pürüzlerin olmammasına akıcılık denir.

-EDEBİ ESER-

İnsanda estetik duygular uyandıran, insanların duygu düşünce ve hayal dünyasını zenginleştiren dil ürünü eserlere EDEBİ ESER denir.

Hikaye,roman,şiir,tiyatro,masallar Edebi eser türleridir.

EDEBİ ESERLERİN ÖZELLİKLERİ ŞÖYLE SÖYLENEBİLİR

-İnsanların duygu,düşünce ve hayal dünyasını geliştirir,zenginleştirir.
-İnsaların arasında dostluğun kurulmasını sağlar.çevremizdeki güzellikleri bize gösterir.
-Kişinin hissetiği ancak tanımlayamadığı duyguları tanımlar.
-Bir edebi eseri okuyan kişi psikolojik yönden rahatlar, o eserin kahramanıyla empati kurar,onunla bütünleşir.
-Edebi eserler yazıldıkları çağın dil,kültür ve sanat anlayışını yansıtır.

ŞİİR VE ZİHNİYET

Zihniyet : Bir dönemdeki sosyal,siyasi,idari,adli,askeri,dini,güçlerin,sivil toplum örgütlerinin,ticari haytının,eğitim etkinliklerinin birlikte oluşturdukları ortam ve bunların hiçbirine indirgenemeyen duygu,anlayış ve zevk bütünü kastedilmektedir.

A) İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ( 5.yy-10.yy)

1.Sözlü Edebiyat

Sözlü Edebiyat türkler arasında yazının kullanılmadığı devirlerde başlyan ağızdan ağıza ve kuşaktan kuşağa sürüp giden bir edebiyattır.
(Destan,koşuk,sağu ve sav ) Sözlü edebiyat türleri.

2.Yazılı Edebiyat

-Uygur metinler :
-Göktürk yazıtları: Tonyukuk Anıtı , Kül Tigin Anıtı , Bilge Kağan Anıtı

B)İslami devir Türk Edebiyatı ( 10.yy-19.yy)

Yusuf Has Hacip (Kutadgu bilig)
Kaşgarlı Mahmut (Divanu Lügatiy türk)
Edip Ahmet (Atabetül Hakayık)
Hoca Ahmet Yesevi (Divan-ı Hikmet)

Ahmet Fakih (Çarhname)
Şeyyat hamza (Yusuf ile Züleyha)
Yunus Emra (Risalat-al Nushiye ve Divan)

İslami Devir Türk Edebiyatı ÜÇE ayrılır ;

a.Tasavvuf Edebiyatı (11.yy-19.yy)
b.Klasik Edebiyat (13.yy-19.yy)
c.Halil Edebiyatı (13.yy-19.yy)

1.Aşık Edebiyatı
2.Anonim Halk Edebiyat

C) Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyat (19 ve 20 yy)

Batı etkisinde gelişen edebiyatlar

-Tanzimat Devri Türk edebiyatı
-Edebiyatı cedide
-Fecr-i Ati Topluluğu
-Milli edebiyat dönemi
-Milli mücadele dönemi
-Cumhuriyet dönemi türk edebiyatı

ŞiiRDE AHENK (SES VE RİTİM)

Serbest ölçü: Duygu,düşünce ve hayallerin dizlerin ölçü ve uyak kurallına bağlı olmadan şairin isteğine göre kullanılmasıyla oluşan ölçüye serbest ölçü denir.
Uyak (Kafiye) : Nazımda dize sonlarındaki ses benzerliğine UYAK denir.
Redif : Dize sonlarında aynen tekrar edilen ve aynı görevi gören ek,takı ve sözcüklere de REDİF denir.

-Yarım uyak : Dize sonlarındaki ses benzerliği tek ses dayanıyorsa bu uyağa YARIM UYAK denir.
-Tam uyak : Ses benzerliği bir ünlü ve bir ünsüz harfe dayanıyorsa buna TAM UYAK denir.
-Zengin uyak : Dizelerin sonundaki ses benzerliği iki sesten daha fazla ise buna ZENGİN UYAK denir.
-Tunç uyak : Uyaklı olan sözcüklerden biri diğerinin içerisinde aynen tekrar ediliyorsa buna TUNÇ UYAK denir.
-Cinaslı uyak: Dize sonlarında yazılışları ve söylenişleri aynı,anlamları ayrı (farklı) olan sözcüklere CİNASLI UYAK denir.
-Aliterasyon : Bir dizede,beyitte aynı ses yada ses grubunun tekrarlanmasından doğan ahenge aliterasyon denir.
-Vurgu ve tonlama : Bir şiirde bazı sözcükler diğerlerine oranla daha baskın okunur.buna VURGU denir. Tonlama ise sesin alçalıp yükselmesidir.

ŞİİR DİLİ

-Cinas: Yazılışları aynı anlamları farklı olan sözcüklerin dize sonlarında kullanılmasına CİNAS denir.
-Benzetme(Teşbih) : Aralarında ortak nitelik bulanan iki varlıktan zayıf olanı güçlü gibi gösterme sanatına BENZETME denir.
-Tenasüp : Aralarında anlam bakımından ilgi ve uygunluk bulanan sözcükleri dizede yada beyitte bir arada kullanma sanatına TENASÜP denir.
-Tevriye : İki anlama gelebilen bir sözü,yakın anlamını göstererek uzak anlamınıda düşün dürecek biçimde kullanma sanatına TEVRİYE denir.
-Kinaye : Bir sözü aynı anda hem gercek hemde mecaz anlamıyla birlikte kullanma sanatına KİNAYE denir.
-Hüsn-i Ta'lil : Bu şeyin oluşunu gerçek oluş nedeni dışında daha güzel bir nedene bağlama sanatına HÜSN-İ TA'LİL adı verilir.
-Teşhis ve intak : İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insan benliği verme sanatına TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME) denir. Teşhis kişileştirme sanatındaki varlıkların konusmasınada İNTAK(KONUŞTURMA) adı verilir.
-Abartma(Mübalağa) : Duygu ve düşüncleri daha güçlü göstermek için , bir şeyi gerçek oluşundan ya çok fazla yada çok küçük gösterme sanatına ABARTMA(MÜBALAĞA) denir.
-Tezat(Karşıtlık) : Birbirine zıt anlamlı kavramları bir arada kullanma sanatına TEZAT denir.
-Tariz : Söylene sözün yada kavramın gerçek ve mecazlı anlamı dışında büsbütün tersini kasdetme sanatıdır.
-Telmih : Bir dizede yada beyitte kullanılan bir sözle geçmişteki bir olayı anımsatma sanatına TELMİH denir.

ŞİİRDE YAPI

-Dize(Mısra) : Şiirin her bir satıran DİZE denir.
-Beyit : Aynı ölçüyle söylenmiş aralarında anlam bütünlüğü bulunan iki dizeye BEYİT denir.
-Bend(Kıta) : Şiiri oluşturan dörden,beşer,altışar ve adaha fazla dizelik kümelere BEND(KITA) denir.

Halk şiiri nazım biçimleri : Koşma,semai,mani,ilahi,türkü.
klasşk türk şiiri nazım biçimleri : Gazel,kaside,mesnevi,müstezat,terkib-i bend,terc-i bend,rubai,murabba,şarkı,tuyug.
batı etkisinde gelişen türk edebiyatı nazım biçimleri :serbest nazım,sone,terzarima.


Lirik şiir : İçten gelen duygu ve düşünceleri,çoşkulu bir dille anlatan şiirlere LİRİK ŞİİR denir.
Epik şiir : Savaş,kahramanlık,yiğitlik ve yurt sevgisi gibi konular ile tarihsel olayları çoşkulu bir anlatımla dile getiren şiirlere EPİK ŞİİR denir.
Didaktik şiir : Herhangi bir konuda bilgi vermek,nasihat etmek,yol göstermek ahlaki bir ders çıkarmak amacıyla yazılan şiirlere DİDAKTİK ŞİİR denir.
Pastoral şiir : Doğa güzelliklerini,ormanları,kırları,yayları ve çoban hayatını anlatan ve bunları karşı duyulan özlemi dile getiren şiirlere PASTORAL ŞİİR denir.
Yergi : Kişilerin yada toplumun kusurlarını yanlış taraflarını göstermek amacıyla yazılan şiirlere satirik şiir (YERGİ) denir.
Dramatik şiir : Manzum olarak yazılmış tiyatro türündeki eserler dramatik şiir türünü oluşturur.

Halk edebiyatın özellikleri

-Dil halkın kullandığı konuşma dilidir.islamiyetin etkisiyle arapçadan,farsçadan bazı sözcükler ve bu dillere ait kurallar dilimize girmiştir ancak bu tutum genel yapıyı bozacak ölçüde olmamıştır.
-Ulusal ölçümüz olan hece ölçüsü kullanılmıştır
-Nazım birimi dörtlüktür.
-Ürünler,saz şairi yada aşıklar tarafından bağlama adı verilen saz eşliğinde söylenmiştir.
-Genel olarak,yarım uyak yada cinaslı uyak kullanılmıştır. Rediflere çokça yer verilmiştir.
-Genelde;aşk,doğa,güzellikleri,ayrılık,yiğitlik,özlem gibi konular işlenmiştir.

a.Dini tasavvuf halk edebiyatı : Din ve tasavvuf konularını işleyen bir edebiyattır.
Başlıca ürünleri ; ilahi,nefes,şathiye,hikmet,nutuk,deme ve devriyedir.

b.Anonim halk edebiyatı : Kimin tarafından söylendiği belli olmayan,halkın ortak malı olan bir edebiyattır
Başlıca ürünleri ; Türkü,mani,ninni,tekerleme,bilmece,masal,atasözü,fıkra,halk öyküsü,karagöz ve orta oyunudur.

c.Aşık edebiyatı : Din dışı konuları,aşk,ayrılık,doğa güzellikleri,yiğitlik vb konuları işleyen ve aşık (saz şairi) tarafından oluşturulan bir edebiyattır.
Başlıca ürünleri ; Koşma,semai,varsağı,destan vb .

Tasavvuf şiirinin özellikleri

-Dil halkın dilidir. Bu edebiyat üzerinde islamiyetin etkisi olduğundan,din yoluyla giren arapça ve farsça gibi sözcüklere de rastlanmaktadır.
-Genel olarak hece ölçüsü kullanılmakla birlikte az da olsa aruz ölçüsü kullanılmıştır.
-Nazım birimi dörtlüktür.fakat bazı şairler beyitide kullanmışlardır.
-Daha çok yarım uyak kullanılmıştır.
-Bu edebiyat, yaratılış felsefesine(düşüncesine) dayandığı için sürekli olarak tanrı ve tanrı'ya karşı duyulan (aşk) temalarını işlemiş; bir takım felefi ve sırlı
konular üerinde durmuştur.
-Tasavvuf edebiyatı işlediği konular bakımından ; hikmet,ilahi,nefes,şathiye,devriye ve nutuk gibi türlere ayrılır.
-Bazı şairler eski geleneğe bağlı kalarak raksa (oyuna) da önem vermişlerdir.

Tasavvuf edebiyatı şairleri
-Ahmet Yesevi (12.yy)
-Yunus Emre (13.yy sonu-14.yy başı)
-Nesimi (14.yy)
-Kaygusuz Abdal (14.yy)
-Abdal Musa,Süleyman Çelebi (14.yy)
-Pir Sultan Abdal,Teslim Abdal.

İlahinin özellikleri
-Tanrı sevgisini dille getirir
-7-8 yada 11'li hece ölçüsüyle yazılır
-Nazım birimi dörtlüktür
-Kendine özgü bir besteyle söylenir
-Koşma tarzında uyaklanır

Tasavvuf edebiyatının diğer nazım türleri
-Nefes:Tasavvuf Edebiyatı'nda Bektaşi şairlerinin tarikatıyla ilgili konularda yazdığı şiirlere NEFES denir.
-Hikmet:Din konularını şairin anlayış ve sezgisine göre işleyen nazım türüne HİKMET denir.
-Nutuk:Tasavvuf Edebiyatı mürşitlerin (Tarikattan yol göstericiler) müritleri (tarikata yeni giren dervişler)
aydınlatmak amacıyla söydeikleri şiirlere NUTUK denir.
-Devriye:Varlığın Tanrı'dan çıkarak evreni dolaştıktan sonra (önce cansız cisimleri,bitkileri,hayvanlara ve sonrada insan-ı kamile olgun
insana,geçerek) tekrar tanrı'ya dönmesini şiirler DEVRİYE denir.
-Sathiye: Tasavvuf edebiyatından Tanrı'yla şakalaşır,konuşur gibi yazılan şiirlere ŞATHİYAT-I SOFFİYANE denir.
-Ayin:Tasavvuf edebiyatında, tekke yöntemine uygun bir şekilde yapılan törenleri anlatan şiirlere AYİN denir.

Anonim Halk Edebiyatının Özellikleri
-Sözlü bir geleneğe dayandığı için yöresel özellikleri yansıtır.
-Ürünler halkın anlayabileceği bir dilde söylenmiştir.
-Şiirlerde ulusal ölçümüz olan hece ölçüsü kulllanılmıştır. En çok 7,8 ve 11'li hece ölçüsü kullanılmıştır.
-Nazım birimi dörtlüktür.
-Genellikle yarım yada cinaslı uyak kullanılmıştır.Dize sonlarında rediflere çokça rastlanmaktadır.
-Eserlerde Türk halkının duygu düşünce,hayal gücü,mizah anlayışı ve kıvrak zekası ortaya konmuştur.
-Belli başlıca ürünleri;Türkü,mani,ninni,bilmece,masal,atasözü,fıkra,halk öyküsü,karagöz ve orta oyunudur.

Aşık Edebiyatı Şairleri
-Karacaoğlan
-Kul mehmet
-Hayali
-Gevheri
-Kayıkçı kul mustafa
-Aşık Ömer
-Seyrani
-Dertli
-Dadaloğlu
-Erzurumlu emrah
-Aşık veysel

Aşık Edebiyatının Belli Başlı Özellikleri
-Bu edebiyat sözlü bir edebiyattır.Aşık,ozan yada saz şairi adı verilen kişiler ürünlerini saz eşliğin söyler.
-Ürünler sade bir dile halkın anlayacağı biçimde ortaya konmuştur.
-Nazım birimi dörtlüktür.
-Ölçü olarak hece ölçüsü kullanılmıştır.ancak çok azda olsa bazı şairlerce aruz ölçüsünün kullanıldığı da görülür.
-Aşk,ayrılık,ölüm,kahramanlık,doğa güzellikleri,gurbet,sıla özlemi gibi din dışı konular ve temalar işlenmiştir.
-Genellikle yarım yada cinaslı uyak kullanılmıştır.
-Şairler son dörtlükte adını yada mahlasını (takma ad) kullanırlar.(Böylece şiirlerin diğer şairlerin şiirleriyle karışması önlenmiş olur.

Koçaklama:Halk edebiyatında yiğitlik ve savaş duygularını çoşturmak amacıyla yazılan şiirlere koçaklama denir.
Destan:Savaş,kahramanlık ile toplumsal olayları işleyen şiirlere DESTAN denir.
Güzelleme:Sevgiliyi yada doğada görülen güzel bir varlığı övmek amacıyla yazılan şiirlere güzelleme denir.
Taşlama:Toplumun ve kişilerin yanlış davranışlarını ortaya koymak,onları eleştirmek amacıyla yazılan şiirlere TAŞLAMA denir.
Ağıt:Ölen bir kişinin arkasından onun iyiliklerini,yiğitliklerini anlatan şiirlere AĞIT denir.

Klasik Edebiyat Özellikleri
-Dil;arapça,farsça sözcükler ve bu dillere ait dil kurallarıyla yüklüdür.
-Nazım birimi beyittir.Duygusu ve düşğnceler,cümle yerini tutan beyitlerle anlatılmıştır.bir eserin uzunluğu da beyit
sayısıyla ölçülür.şarkı ve murabbada nazım birimi dörtlüktür.
-Ölçü olarak aruz ölçüsü kullanılmıştır.
-Arap ve fars edebiyatlarında kullanılan gazeş,kaside,mesnevi,rubai,şarkı,kıt'a,murabba gibi değişmez nazım biçimleri kullanımıştır.
-Konular sınırlıdır.Doğa güzellikleri,aşk ve tasavvuf gibi konular işlenmiştir.
-Düşünce ve duygular fars edebiyaatından aktaılan ve har şair tarafından ortaklaşa kullanılan mazmunlarla (kalıplaşmış sözlerle,
benzetmelerle) anlatılmıştır.
-Klasik edebiyat nazım biçimleri kuruluş yönünden beyitlerle kurulanlar ve bent (kıtalarla) kurulanlar olmak üzere ikiye ayrılır.
-Düz yazı biçimi;tarih,tezkire,seyahatname,sefaretname,münşeat,ahlaki ve felsefi yazılarda kullanılmıştır.
-12.yy başlayan bu edebiyat 19.yy ortalarına kadar sürmüştür.


:cay: :cay: :cay:

Kullanıcı avatarı
OguzHan
Çırak
Mesajlar: 25
Kayıt: 23 Eyl 2016, 06:17

Re: TÜRK EDEBİYATI 1 DERS NOTLARI

Mesaj gönderen OguzHan » 07 Eki 2016, 13:22

ellerinize sağlık gayet güzel olmuş :.yehuu:
Öğrenmenin Yaşı,Başı Yoktur. :ders: :gozkırkma: :gozkırkma:

Cevapla

“TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 1” sayfasına dön