Yeni İçerik Dil ve Anlatım 4 Özeti

Cevapla
Kullanıcı avatarı
rüfeyde
Doçent
Mesajlar: 1281
Kayıt: 26 Eki 2013, 22:20
Konum: 8.dönem 193 kredi ile mezun sanırım :D

Yeni İçerik Dil ve Anlatım 4 Özeti

Mesaj gönderen rüfeyde » 20 Ara 2013, 01:48

Dil ve Anlatım 4
Gecmişe yönelik olayların zaman sırasına göre ilgi uyandıracak biçimde anlatılmasına hiyake etme (öyküleme) denir.
Varlıkları niteleyen, onların durumlarını açıklayan, onları değişik yollarla belirten kelimelere sıfat denir.2’ye ayrılır.
1-)İsimlerin durumunu, rengini, şeklini, hareketini belirten sıfatlara niteleme sıfatları denir.Nasıl ?
2-)Varlıkların yerini, sayısını gösteren soru yoluyla yada belgisiz olarak durumlarını belirten sözcüklere belirtme sıfatı denir.Kendi içinde 2’ye ayrılır.1-)İşaret sıfatları 2-) Sayı sıfatları
Not :Sayı sıfatları 4 e ayrılır.1-) Asıl sayı Sıfatları 2-)Sıra sayı sıfatları 3-)Üleştirme sayı sıfatları 4-) Kesin sayı sıfatları
İsimleri Kesin olarak değil, aşağı yukarı belirten sıfatlara belgisiz sıfat denir
Bireysel duyguların içten geldiği gibi coşkulu,etkili dille anlatılmasına Lirizm denir .Lirik anlatım:Toplumsal mutluluk yada felaketlerden duyulan acı veya mutluluk gibi ortak duygular anlatılır.
Lirik anlatım özellikleri :
~ ‘’Ben’’ ve ‘’Biz’’ zamirleri çok kullanılır.
~ Heyecan mutluluk ve mutsuzluk ifade eden öbeklere yer verilir.
~ Duygular ön plandadır
~ Sözcükler daha çok mecaz ve yan anlatımlarıyla kullanılır.
~ Dil heyecana bağlı işlevi ile kullanılır.
~ Bu anlatım biçimi daha çok şiir , roman , hikaye ve tiyatro ürünlerınde kullanılır.
Zamir (adıl) :Kişilerin canlı cansız varlıkların isimleri yerine kullanılan sözcuklerdir.4’3 ayrılır:
1-)Şahıs zamirleri: Kişi yerini tutan zamirler
tekil: Ben Siz O Çoğul: Biz Siz Onlar -i –e –de –den ekleri alırlar.
2-)İşaret Zamirleri: İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirler.
Tekil Çoğul
Yakın : Bu Bunlar
Uzak : Şu Şunlar
En Uzak : O Onlar
-i –e –de –den ekleri alılar.
3-) Belgisiz Zamirler: Yerlerini tuttukları isimleri belli belirsiz bildiren sözcuklerdir.
Biri, Birkaçı, Herkes, Herbiri, Berikiler
4-)Soru zamirleri : İsimlerin yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir.
Kim , nereye , ne i hangisi , hangimiz , hanginiz , hangileri , kaçımız , kaçınız , ne kadar , ne kadarı.
Kahramanlık duygularının etkileyici tarzda anlatıldıgı eserler destansı (epik) anlatım örnekleridir.Konusu:Olağan üstü kahramanlıklardan oluşur.
Destansı (epik) anlatım özellikleri
~Olağan üstü olaylar ve kişiler anlatılabilir
~Destan türünün yiğitçe havası vardır
~Eylemler ön plandadır
~Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir
~Etkileyici bir özellik taşır
~Kelimeler mecaz ve yan anlamda kullanılabilir
~Anlatımda abartıya yer verilebilir
~Sanatlı bir dil kullanılır
Doğal destanlar:Finlilerin Kalevela destanı, Hintlilerin Mahpaharata destanı, İspanyolların Cid destanı, Fransızların Roland türküsü
Yapma destanlar: İlahi komedya (Dante),Kurtarılmış Kudus(Tasso),Yitirilmiş Cennet (Milton),Şahname (firdevsi)
Çağdaş destanlar : İlk örnegi Nazım Hikmet’in Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı 1936.Günümüz örnekleri : Fazıl Hüsnğ Dağlarca Çakırın destanı, Üç Şehitler destanı, Ceyhun Atuf Kansu Sakarya Meydan Savaşı , Gülten Akının Maraş’ın ve Ölkeş’in Destanı
Emredici anlatım özellkikleri
~Dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanır
~Emir, telkin, öneri anlamını taşıyan ifadelere yer verilir
~Öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır
~Cümlelerde fiil hakimdir
~Sosyal hayatın düzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır
~Söylev, kitabeler, trafik kuralları ve kullanma kılavuzları örnek verilebilir.
FİİLLER
Bir oluşu , bir durumu veya bir kılışı kip ve kişiye bağlayarak anlatan sözcüklere fiil denir.Kök ve eklerden oluşur .sev-fiil kökü sevil-fiil gövdesi
Fiil kök yada gövdesine çekimli eklerin getirilerek fiilin çekime girmesine çekimli fiil denir.
Filin belirttiği işi nasıl, ne zaman ve ne biçimde yapıldıgını bildiren anlatım biçimine kip denir.
a-) Haber kipleri
1-) Ögrenilen (miş’Li) Geçmiş Zaman
2-) Görülen (Di’Li)Geçmiş Zaman
3-) Şimdiki Zaman (yor)
4-)Geniş Zaman (r,er,ar) olumsuzu (mez-maz) eki alır.
5-)Gelecek Zaman (ecek – acak)
b-) Dilek Kipleri
1-) Dilek-Şart kipi (se-sa)
2-) İstek kipi (e,a,ayım,eyim,alım,elim)
3-) Gereklilik Kipi (meli-malı)
4-) Emir Kipi (eki yoktur)
Fiilde Çatı
Fiillerin öznelerine ve nesnelerine göre aldıkları konuma ve girdikleri biçime çatı denir.2 alt grupta incelenir
1-) Öznelerine Göre Fiiller.
a-)Etken fiiller:Öznesi bilinir.Bu fiilleri yapan gerçekleştiren, yerine getirene gerçek özne denir.
b-)Edilgen fiiller : Herçek öznesi belli olmayan nesnenin özne gibi görüldügü fiillerdir.Fiil tabanına –L –N gelmesiyle oluşur.
c-)Dönüşlü fiiller: Etkisini özne üzerinde gösteren fiilerdir .Fiil kök yada gövdesine –L –N –Ş getirilmeli
d-)İsteş fiiller: Birden çok özne vardır.
2-) Nesnelerine Göre Fiiller
a-)Geçişli fiiller:Öznenin yaptığı iş canlı cansız başka bir varlığı etkilediği fiillere denir.
Cocuk yeni alınan vazoyu kırdı
Nesne geçişli fiil
b-)Geçişsiz fiil:Öznenin yağptığı iş canlı cansız başka varlığı etkilemedigi fiillerdir.
Eda Süslendi ( nesne yok)
c-)Oldurgan fiiller : geçişsiz fiillere –r –t –dır eki almasıyla geçişli fiil yapılmasına denir
(güldü-güldürdü)
Bileşik Zamanlı Fiiller:
Yalın zamanlı fiillerle ek fiilin birleşerek ikinci bir zaman oluşturmasına denir.3 bileşik zaman vardır bunlar : Gel-i-yor-du, Gel-i-yor-muş , Gel-i-yor-sa
Hikaye Bileşik Zamanı
Şimdiki Zaman : geliyor-du
Belirli geçmiş zaman: geldiy-di
Belirsiz geçmiş zaman: gelmiş-ti
Geniş zaman: gelir-di
Gelecek zaman : gelecek-ti
Rivayet Bileşik Zaman
Şimdiki zaman . geliyormuş
Belirsiz zaman : gelmişmiş
Geniş zaman: gelirmiş
Gelecek zaman : gelecekmiş
Koşul bileşik zaman
Şimdiki zaman: geliyorsa
Belirsiz zaman: gelmisse
Geniş zaman : gelirse
Gelecek zaman : gelecekse
Belirli geçmiş zaman : geldiyse
FiiLimsiLer (EyLemsiLer)
Fiilden türeyen , tümleç olan , olumsuzu yapılabilen ama fiil çekimine girmeyen sözcüklerdir.
İSİM –FİİLLER
Fiillerin adını bildiren tümleç olan ve ad gibi kullanılabilen sözcüklerdir.3 türlü ek alırlar.
-mek –mak
Örnek:Gelmek ,Gitmek,Vermek
-me –ma
Örnek: Dinleme,Anlama,Vurma
-ış –uş –iş –üş
Örnek:Gülüş,Bakış,Alış,Veriş
ORTAÇLAR (SIFAT FİİLLER)
Fiilin sıfat olarak kullanılması
Ekleri : -an –ası –mez –ar –dik –ecek –miş
Örnek: Sevindirici haber, okunacak kitap, yıkılası dünya
ULAÇLAR(ZARF-FİİLLER)
Fiilden türeyen ve belirteç görevini yapan sözcüklere denir Genellikle sözcük arasında ilgi kurarlar.5’e ayrılırlar
Bağlama ulaçları:
-p-ip-up-üp-ıp
Örnek: Çantasını alıp çıktı.
Durum ulaçları:
-arak-erek *Yaşli kadın gülerek bana yaklaştı.
-a……a *Cocuk ağlaya ağlaya uzaklaştı
-e……e *Kızlar güle güle oynuyorlardı.
-e……a *Yaralı adam düşe kalka yürüyordu.
-madan –meden *Benimle görüşmeden biryere gitme.
-ken *Eve giderken manava uğradım.
-dığı halde *Çok çalıştığı halde sınavı kazanamadı.
Zaman ulaçları:
-dığında –dığı zaman,-dığı sırada –dığı zaman, -dıktan sonra, -dıkça –dikçe –dukça- dükçe, -alı-eli, -ınca –ince –unca –ünce, -maden –meden,-ıncaya kadar, -r….maz
Örnekler:Mektubu yazar yazmaz postaya verdim
Bu iş bitinceye kadar buradayız.
Ben kendimi bildim bileli bu ev hep böyledir
Parayı aldığım zaman size borcumu ödeyeceğim
Sebep ulaçları:
Fiilin belirttiği işin hangi nedenden dolayı oldugunu gösterir.
-dığından-diğinden-duğundan-düğünden
*Çok yemek yediğinden fazla kilo alıyorsun.
-maktan –mekten
Yaşamaktan büyük zevk alıyorum.
Kıyaslama ulaçları:
Birden çok fiilin belirttiği işler arasında nicelik ve nitelik kıyaslama yaparlar.
Fatma bütün olanları bilirmişcesine gülümsedi.
Bu işleri kendimce yoluna koydum
YAPISINA GÖRE FİİLLER
Basit fiiller :Kök durumundaki fiiller.Çekim eki alabilirler.
Kaldırım taşları yerinden çıkmıstı
Türemiş fiiller: Fiil yada ad köklerine fiilden fiil veya addan fiil yapım ekleri alanlar.
Adını bir mıh gibi zihnime Kazıdım
Birleşik fiiller: 3 gurupta incelenir.
Kurallı birleşik fiiller: iki fiilin birleşmesiyle oluşur.Tamamı birleşik yazılır 4 grupta incelenir.
a-) yeterlilik fiili (fiil + ebil-)
Olumlu:Okula geç kalırsam öğretmenim kızabilir .
Olumsuzu bil ekinin kalkması ve –ama –eme eklerinin gelmesiyle oluşur.
b-) Tezlik birleşik fiili (fiil + iver-)
Uzanıp tutuver elimi ne olur geri dön.
c-)Süreklilik birleşik fiili (fiil + edur akal egel)
Bu hikaye yılladır süregelir
d-) Yaklaşma Fiili (fiil + eyaz)
Kaldırımda yürüeken düşeyazdım
2-) Yardımcı fiillerle yapılan bileşik fiiller
İsim soylu sözcüğün üzerine –et –ol –kıl –eyle getirilerek yapılır.En çok kullanılanı olmak ve etmektir.
Not:Bileşik fiil isim kısmında bir ünlü düşmesi varsa yada bir ünsüz türemesi birleşik fiil bitişik yazılır.Örn.Sabreden – hissediyorum
3-)Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller
Bir isimle bir fiilin anlam yönünden birleşip kaynaşmasıyla oluşur.Biri yada ikisi gercek anlamını yitirir. Sen kimsin ki bana kafa tutuyorsun?
Öğretici metinlerin özellikleri
~Dil daha cok döngerdesel işlevde kullanılır
~Söz sanatlarına kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez
~Verilen bilgiler örnek ve tanımlarla birleştirilir
~Daha çok nesnel cümleler kullanılır
~Açıklama aydınlatma bilgi verme amaçlarıyla yazılır
~Dil ve ifade sade gösterişsiz ve pürüzsüzdür
~Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
~Daha cok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır
Açıklayıcı anlatım özellikleri
~Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır
~İfadeler kesin ve açıktır
~Kelimeler gercek anlamıyla kullanılır
~Düşünceyi geliştirme yollarından faydalanır
~Yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir
~Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür
Tartsşmacı anlatımın özellikleri
~Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır
~Düşünce ve duygular kıse ve kesin ifade edilir
~Dil ve ifade sade gösterişsiz ve pürüzsüzdür
~Savunulan ve karşı çıkılan görüşlere yer verilir
~İki farklı bakış açısının oldugu konular işlenmeye daha elverişlidir
~Eletirici bir bakış açısıyla yazılır.Anlatım tarzı sohbete varabilir
~İhmal bildirmeyen , kesin kanıtlanmış bilgiler kullanılır.
Kanıtlayıcı anlatımın özellikleri
~İnandırma, aydınlatma, kendi görüşünü kabul ettirme amaç edinilir
~Kavramları tanımlama ve açıklama önemlidir
~Okuyucuyu ikna etmek ve konuyu unutmamak için bazı terimler tekrar edilir
~Konuşmacı ve yazar üzerinde durdugu konuyu aydınlatmak ve düşüncelerini kabuk ettirmek için örnek verir
~Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak için başka kişilerin görüşlerine müracaat eder
~Kelimeler ve kelime grupları gercek anlamda kullanılır
~Dil daha cok göndersel işkevde kullanılır
~Düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır
~Hitap edilen toplumun kültür düzeyi ve beklentileri önemlidir
Zarf (belirteç)
Fiillerden ve sıfatlardan yada başka bir zarftan önce gelerek bu kelimenin anlamlarını durum yer azlık cokluk bakımından pekiştiren sözcüklerdir.5 şekilde inceleriz
1-) Durum (hal) zarfları:Hal ve tavır belirtir.Fiillerden önce gelir.
İstanbul boğazını yüzerek geçti
2-)Zaman zarfları:Fiillerden önce gelip onların anlamlarını zaman bakımından belirtir.
Bugün çalışan yarın rahat eder
3-)Yer yön zarfları:Fiilleri veya fiilimsileri yer-yön bakımından belirtir
Adımını ilk önce o ileri attı.
Not:Yer yön zarfları çekim eki alırsa isimleşir mesela ileri(zarf) ileriye (isim)
4-)Nicelik zarfları(azlık çokluk):Bir sıfattan yada fiilden yada bir zarftan önce gelir azlık cokluk durumunu bildirir.
Bugün pek güzel çalıştım.
5-)Soru zarfları:Eylemin anlamını soru yoluyla belirten zarflardır.
Yolun bitmesine ne kadar kaldı.
Düşsel anlatım ile Düşsel olmayan anlatım arasındaki farklılık ve benzerlikler
Benzerlikleri:İki anlatımda da yapıyım meydana getiren ögeler kişi zaman mekan ve olay örgüsüdür.
Farklılıklar
Düşsel anlatım:
~Konu olağan üstü ve fantastik özelliklere sahip hayal ürünüdür
~Zaman belirli yada belirsizdir.Bazen zaman ötesi nitelikler taşır
~Mekan olağanüstü düşsel nitelik taşıyabilir
~Kişiler çoğu zaman olağanüstü özellik taşıyabilir
Düşsel olmayan anlatım
~Konu yaşanmış yada yaşanabilir olur
~Günlük yasama ait unsurlar olur
~Zaman içinde bulunduğumuz zamanın nıtelıgını taşır
~Mekan sıradan günlük hayatta olabilecek mekan olur
~Kişiler gercek kişilerin özelligini taşır
Gelecekten söz eden anlatımın özellikleri
~Gelecekten söz eden metinler varsayım ile olmuştur
~Verilerden yola çıkarak geleceğe ait yorum yapılabilir
~Olandan çok olması istenilen anlatılır
~Gerçekleşmesi mümkün olmayan tasarı ve düşünceler anlatılır
~Genellikle gelecek zaman ifadesi kullanılır
Edat (ilgeç)
Tek başlarına anlamları olmayan cümlede anlam ve görev kazandıran kelimeler
Edat ile Bağlacın karşılastırması
~’’ iLe ,yalnız ,ancak’’ gibi ifadeler hem edat hem bağlactır. iLe yerine ve baglacı getirilebiliyorsa ile baglactır.
~’Yalnız , ancak ‘ yerine ama getirilebiliyorsa yalnız , ancak baglactır.Sadece kelimesi getirilebiliyorda yalnız , ancak edattır.
~Edatlar cümleden atıldıgında cümle anlamsızlaşır.
Edatlar ve isim durum ekleri
Yalın durum isteyen edatlar:Bu edatlardan önce gelen sözcük yalın olur.
Yönelme durumu isteyen edatlar:Kendilerinden önce gelen sözcük –a-e eki alır.
Çıkma durumu isteyen edatlar:Kendilerinden önce gelen sözcüğe –den-dan eki alır.
Tamlayan durumu isteyen edatlar:Kedndilerinden önce gelen sözcüğe –in-un-ün-ın eki alır.
Bağlaç : Eş görevli sözcüklerle anlamca birbiriyle ilgili cümlecik veya cümleleri bağlayan sözcüklere denir.
Ve : Ve bağlacından önce noktalama işaretleri kullanılmaz ve söze ve ile başlanmaz.
Ne : İki karşıt sıfatı birbirine bağlarsa ‘ikinin arası, ortası’ anlamını verir.
BazıBağlaçlar:De,Bile,Ki,Çünkü(zira),Halbuki,Oysa(Oysaki),Madem(mademki),Nitekim(nasıl ki), Yeter ki,İle,Yine(gene),Hele,Yoksa,Kah…Kah,Hatta,Üstelik,Ancak(ama,fakat,lakin), Meğer(meğer ki , meğerse), Ya…..ya (yahut,veya,veyahut,ya da,ya) ,Hem….Hem(Hem de)
Yani, Örneğin(mesela),İse.
Söyleşmeye Bağlı Anlatımla Oluşturulmuş Metinlerin Özellikleri:
~Jest ve mimikler anlatımın gücünğ arttırır
~Sohbet,mülakat ve diyalog,manalog metinleri söyleşmeye bağlıdır
~Karşılıklı konuşmalar,bağlama ve konuşulan kişiye göre değişebilir
~Görme işitme ile kurulan iletişim önemlidir
~Vurgu ve tonlama önemlidir
~Tekrar söyleşmeye bağlı anlatımlarda ifadeyi kuvvetlendirir
~Söyleşmeye bağlı metinlerde anlatım süresi sınırlandırılmalıdır
Manolog:Tiyatroda kahramanlarından birinin kendi kendine yaptıgı konumsa
Mizahi Anlatım Özellikleri :
~Okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir
~Ses,taklit,hareket ve konuşma önemlidir
~Gerceklerden sapma vardır
~Unsurları oluşturmada karşılaştırmalar, durumlar, hareketler, kelime ve kelime gruplarından yararlanılır
~Amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmek
~Roman,hikaye,tiyatro,şiir,deneme gibi türlerde kullanılır
~Dil sanatsal , edebi işlevde kullanılır
Halk edebiyatında mizah:Hikayeler, fıkralar, nükteler, manzum taşlamalar, destanlar, masallar, ortaoyunu, karagöz , meddah gibi.
Divan edebiyatında mizah: Şeyhi’nin Harnamesi, Fuzuli’nin Şikayetnamesi, Fütuhi’nin Pire Manzumesi, Ebubekir Kani’nin Hırrenamesi gibi.
Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatında mizah: Ziya Paşa’nın dönemin sadrazamı Ali Paşa’yı alaya alan Zafernamesi başarılı bir örnektir. İlk mizah dergisinin yayımı da bu dönemde (1870) gerçeklesir.
Mizahi anlatımla ilgili bazı terimler
Kara mizah:Güldürmekten çok düşündürmeyi ve yergiyi amaclar.
İroni :Söylenen sözün tersini kastederek kişi veya olayla dalga geçmek
Humor: Ciddi anlamda söylendiği halde alay olduğu belli olan ince hoş nükte
Karikatür:Düşündürücü güldürücü resim
Parodi :Ciddi sayılan bir eseri alarak biçimini bozmadan ona bambaşka özellik vererek biçimle öz arasındaki gülünç etki
Komik: Gülme duygusu uyandıran, güldürücü
Komik Durum : Gülmeye sebep olan
Komik Kişi : Güldürmeyi sağlayan
Komik Jest : Gülünç hareket , davranış
1-)Asıl ünlem: Hey!Ey!Hu!Kuçukçu!Hişt!Haydi!Vah vah!Bire medet!Eyvah!Oh!Ay!of..vb.
2-)Ünlem olarak kullanılan kimi isimler,sıfatlar ile fiillerin emir kipleri:
Dehşet! Arkadaşlar! Allah! Allahım ! Alçak ! Alçaklar! Ne olur yardım et ! Hain! Nefis !
Güzel Yaşa ! Çık dışarı ! Var ol ! Dur !..vb
3-)Yansımalar: paLdır küldür! Şangır şungur! Hav hav ! kukuriku ! Cart ! Fış Fış !..vb

Umarım işinize yarar :wink:


Gülene neden gülüyorsun diye sorulmaz; ama ağlayana neden ağladığı sorulur.
Sen de dualarında ağla ki, Rabbin sebebini sorsun!

Kullanıcı avatarı
rüfeyde
Doçent
Mesajlar: 1281
Kayıt: 26 Eki 2013, 22:20
Konum: 8.dönem 193 kredi ile mezun sanırım :D

Re: Yeni İçerik Dil ve Anlatım 4 Özeti

Mesaj gönderen rüfeyde » 20 Ara 2013, 01:53

Kısaca kitabı yazmışım ben :mrgreen: word de daha guzel görunuyodu : X
Gülene neden gülüyorsun diye sorulmaz; ama ağlayana neden ağladığı sorulur.
Sen de dualarında ağla ki, Rabbin sebebini sorsun!

lcyftm1072015
Mesajlar: 3
Kayıt: 04 Şub 2016, 21:35

Re: Yeni İçerik Dil ve Anlatım 4 Özeti

Mesaj gönderen lcyftm1072015 » 04 Şub 2016, 22:41

Güzel olmuş eline sağlık umarım bu notlara çalışarak geçerim :24:

Cevapla

“TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 4” sayfasına dön