Lys Edebiyat

[KGamze]

01.Bölüm

Edebiyatın güzel sanatlar içinde yer almasını sağlayan üç önemli özelliği vardır:

İnsan tarafından ortaya konması
İnsanı konu alması
Estetik duygu uyandırma amacında olması

Güzel Sanatlar

Dramatik Sanatlar
Tiyatro-Sinema-Opera-Bale

İşitse (Fonetik) Sanatlar
Müzik-Edebiyat

Görsel (Plastik) Sanatlar
Mimari-Resim-Hat-Heykelcilik

Edebiyatın Bilimlerle İlişkisi

Arkadaşlar uzun uzun yazmayacağım nasıl bir ilişkisi olduğunu zaten mantık olarak anlayabiliyoruz. Sadece adlarını yazıyorum.

Tarih,Coğrafya,Sosyoloji,Psikoloji,Felsefe, Bilim-Teknik bu bilimler ile ilişkilidir.

[ghost38]

sağol

[KGamze]

02. Bölüm

Metinlerin Sınıflandırılması

Metin: İletişim kurmak, kendini ifade etmek amacıyla insanların bir araya getirdikleri sözlü ve yazılı cümleler topluluğa "metin" denir.

Metinler ikiye ayrılır Sanat Metinleri-Öğretici Metinler

Sanatsal(Edebi-Kurmaca) Metinler

• Kurmaca metinlerdir. Kurmaca gerçek olmayan demektir.
  Sanattaki gerçeklik hayattan alınan gerçekliktir. Fakat gerçek olduğu gibi işlenmez, gerçek dönüştürülerek işlenir.
  Öğretici değillerdir. Sezdirici hissettiricidir.
  Estetik zevk vermek amacıyla yazılır.
  Yan anlam, mecazlı ifadeler yaygındır.
  Dil imgeseldir. Dilin bireysel yönü ön plandadır.
  Dil şiirsel işlevi ile kullanılır.
  Neyi anlattığından çok nasıl anlattığı önemlidir. Üslup kaygısı ön plandadır.

• Öğretici Metinler
  Bilgi vermek amacıyla yazılır.
  Kelimeler gerçek anlamıyla kullanılır.
  Üsluptan çok ne söylediği önemlidir.
  Dil göndergesel işlevi ile kullanılır.
  Günlük hayat gerçeklerini, tarihi olayları ve felsefi düşünceleri, bilimsel gerçekleri anlatan metinlerdir.

[KGamze]

• Mektup

Mektubun tanımına gerek yok.

Mektup Türleri

Özel Mektuplar-İş Mektupları-Açık Mektuplar-Edebi Mektuplar-Resmi Mektuplar

Türk Edebiyatında Mektup

Divan Edebiyatında münşeat ismi verilen dili süslü, ağır ve yazarın ismiyle anılan önemli örneklerdendir.
16. yy Fuzuli'nin Şikayetnamesi çok ünlü bir mektuptur.

Mektuplarıyla eser veren isimler;
Ali Şir Nevai
Lamii
Nabi
Nergisi
Veysi

Tanzimatla birlikte bu türde dil sadeleşmiştir.

Namık Kemal-Hususi Mektuplar
Abdülhak Hamit-Mektuplar
Ziya Gökalp-Limni ve Malta Mektupları
Ahmet Hamdi-Mektuplar
Cahit Sıktı-Ziya'ya Mektuplar
Nazım Hikmet-Kemal Tahir'e Mapushaneden Mektuplar

Mektup Şeklinde Yazılmış Tenkit Yazılar

Namık Kemal-Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat, İrfan Paşaya Mektuplar
Cenap Şahabettin-Evrak-ı Eyyam

Mektup Tarzında Yazılan Romanlar
Hüseyin Rahmi-Mutallaka
Halide Edip-Handan
Reşat Nuri-Bir Kadın Düşmanı
Yakup Kadri-Bir Serencam

Mektup Tarzında Gezi Yazıları
Cenap Şahabettin- Hac Yolunda, Avrupa Mektupları
Ahmet Rasim-Romanya Mektupları

Mektup Tarzında Yazılmış Şiirler
Kemalettin Kamu- İzmir Yollarında Son Mektup
Orhan Veli-Oktay'a Mektuplar

Mektup Tarzında öyküleri vardır; Ömer Seyfettin, Sait Faik Abasıyanık.

[KGamze]

Günlük (Günce) 20 yüzyıl

Arkadaşlar günlüğün tanımına gerek duymuyorum direkt bilgilere geçeceğim.

Günlük yazılarına eskiden ruzname denilirdi.
Günlük terimini ilk defa Falih Rıfkı Atay kullanmıştır.
Bu türde ilk eser Ali Bey'in Seyahat Şurnali'dir.
Şair Nigar Hanım'ın günlüğü vardır.
Ömer Seyfettin Ruznameler
Nurullah Ataç Günce
Salah Birsel Kuşları Örtünmek - Nezleli Karga - Bay Sessizlik - Aynalar Günlüğü - Yaşlılık Günlüğü
Tomris Uyar Gündökümleri
Cemil Meriç Jurnal
Oğuz Atay Günlük
Cemal Süreya Günler
Hilmi Yavuz Geçmiş Yaz Defterleri
Adalet Ağaoğlu Dert Dökme Defterleri
Oktay Akbal Anılarda Görmek - Geçmişin Kuşları - Yeryüzü Kokusu

Batı edebiyatında önde gelen isimler;

Andre Gide, Julien Green, Max Frisch, Stefan Zweig, Katerina Mansfield, Virginia Wolf.

[KGamze]

Anı (Hatıra)

16 yüzyıl Babür Şah'ın Babürname adlı eseri bu türün ilk örneğidir.

Akif Paşa Tabsıra
Ziya Paşa Defter-i Amal
Namık Kemal Magosa Hatıraları
Ahmet Mithat Efendi Menfa
Muallim Naci Ömer'in Çocukluğu
Ahmet Rasim Eşkal-ı Zaman, Falaka
Halit Ziya Uşaklıgil Kırk Yıl, Saray ve Ötesi
Falih Rıfkı Atay Çankaya, Zeytindağı, Batış Yılları, Ateş ve Güneş
Yakup Kadri Karaosmanoğlu Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı
Halide Edip Adıvar Türk'ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev
Hüseyin Cahit Yalçın Edebi Hatıralar
Yahya Kemal Beyatlı Çocukluğum Gençliğim Siyasi ve Edebi Hatıralarım
Yusuf Ziya Ortaç Portreler, Bizim Yokuş
Abdülhak Şinasi Hisar Geçmiş Zaman Köşkleri, Boğaziçi Mehtapları, Boğaziçi Yalıları
Samet Ağaoğlu Babamın Arkadaşları
Nadir Nadi Perde Aralığından
Oktay Akbal Şair Dostlarım
Ahmet Hamdi Tanpınar Kerkük Anıları
Salah Birsel Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu
Vedat Nedim Tör Yıllar Böyle Geçti

[KGamze]

Biyografi

Tanınmış bir kişinin hayatını anlatan yazılardır.
Tercüme-i Hal denirdi eskiden.
Anlatım belgelere dayanılarak yapılır.
Araştırma yapılan yazı türüdür.
Açık sade dil ve tarafsız bir şekilde yazılır.

Dünya edebiyatında ilk yazarı Yunan Pluatarkhos'tur.

Divan edebiyatında şairlerin yaşamlarını anlatan tezkiler biyografi örneğidir.

İlk tezkire örneği 16. yüzyıl Çağatay şairi Ali Şir Nevai Mecalisü'n-Nefais

Osmanlı sahasında ise 16. yüzyıl Edirneli Sehi Bey yazmış Heşt Behişt

Bursalı Tahir Bey Osmanlı Müellifleri
Mithat Cemal Kuntay Namık Kemal, İstiklal Şairi Mehmet Akif Ersoy
Abdülhak Şinasi Hisar Yahya Kemal'e Veda, Ahmet Haşim/Şiiri ve Hayatı
Yakup Kadri Karaosmanoğlu Ahmet Haşim, Atatürk
Şevket Süreyya Aydenir Tek Adam,İkinci Adam,Menderes'in Dramı

[KGamze]

Otobiyografi

Önemli bir alanda tanınmış birinin kendi yaşam öyküsünü kendi ağzından anlattığı yazı türüdür.
Öznel olduğu için yazar anlatmak istemediklerini söylemez.
İçten, doğal ve yalın bir anlatımı vardır.

Aziz Nesin Böyle Gelmiş Böyle Gitmez
Şevket Süreyya Aydemir Suyu Arayan Adam

[KGamze]

Monografi

Bir kişiyi bir eseri ortaya çıkış hikayesiyle ayrıntılı ele alıp bir bütün olarak inceleyen eserlerdir.

[KGamze]

Gezi Yazısı (Seyahatname)

Bir yazarın gezip gördüğü bir yeri ilgi çekici yanlarıyla anlatmasıdır.

• Bir yerin tarihi, ekonomik, kültürel özellikleri anlatılır.
  Birçok bilim için belge niteliğindedir.
  Anlatım etkileyici, betimsel unsurlar ile doludur.

Dünyada Herodotos, Marco Polo,İbni Batuta

Türk Edebiyatında Gezi Yazısı

16. yüzyıl Babür Şah'ın Doğu Türkçesi ile Babürname
Seydi Ali Reis - Mirat-ül Mematik
En önemli eser 17. yüzyıl Evliya Çelebi - Seyahatname
17. yüzyıl Divan şairi Nabi - Tuhfetü'l Harameyn
18. yüzyıl Yirmisekiz Çelebi Mehmet ve Resmi Ahmet Efendi - Sefaratname
Ahmet Mithat Efendi - Avrupa'da Bir Cevelan
Cenap Şahabettin - Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Afak-ı İrak
Falih Rıfkı Atay - Yeni Rusya, Bizim Akdeniz, Denizaşırı, Londra Mektupları, Taymis Kıyıları, Yolcu Defteri
Ahmet Haşim - Frankfurt Seyahatnamesi
Reşat Nuri Güntekin - Anadolu Notları
İsmail Habip Sevük -Tuna'dan Batıya
Oktay Akbal - Hiroşimalar Olmasın
Haldun Taner - Düşsem Yollara Yollara
Atilla İlhan - Abbas Yolcu
Azra Erhat - Mavi Yolculuk, Mavi Anadolu
Erdal Öz - Allı Turnam

[KGamze]

Röportaj

• Bir durum, bir olay, bir gerçeği, araştırma, inceleme gezip görme yoluyla soruşturan yazılardır.
  Sadece gerçekleri değil, gerçeklerin nedenlerini de verir.
  Resimlerden, fotoğraflardan, belgelerden yararlanılır.
  Yazı dizisi şeklinde de görülebilir.

Konularına göre röportajlar üçe ayrılır:

Bir yeri konu alan röportaj
Eşyayı konu alan röportaj
İnsanı konu alan röportaj

Röportajlar, sunuş biçimi bakımından da ikiye ayrılır:

Amerikan Röportajı
Yazıya en kuvvetli yönüyle girilir.
En son söylenmesi gereken kelimeler, en önce söylenir.

Alman Röportajı
Yazar konuyu işlerken yazıya kendini katar.
Konu hep "ben" ekseni etrafında döner.

[KGamze]

Sohbet (Söyleşi)

Bir konunun fazla derinleştirilmeden, okuyucu ile konuşuyormuş gibi anlatıldığı yazı türüdür.

• Dil, günlük konuşma diline çok yakındır.
  Kısa yazılardır.
  Sanatsal ve tarihi konular yer verir.
  Servet-i Fünun döneminde bu tarz eserler yazılmıştır.

Ahmet Rasim- Makaalat ve Musahabat 1907
Şevket Rado- Eşref Saat
Ahmet Rasim- Ramazan Sohbetleri
Melih Cevdet Anday- Dilimiz Üzerine Söyleşiler
Suut Kemal Yetkin- Edebiyat Söyleşileri

[KGamze]

•Nazli Eray (Fantastik Gercekci)
"Kayıp Gölgeler Kenti" , "Beyoğlunda
Gezersin" , "Uyku İstasyonu"nda ,
"Ekmek Arasi Rüya" yersin.
----------------------------------------
•Duygu Asena'nin kafasi baya
karisikmis
"Kahramanlar Hep Erkek" , "Kadinin Adi
Bile Yok " , "Aynada Aşk vardi" ,
"Aslinda Aşk da Yok"
----------------------------------------
•Rifat Ilgaz
"Sari Yazma"li , "Halime
Kaptan" ,"Meşrutiyet
Kıraathanesi"nde , "Pijamalilar"i dövdü.
----------------------------------------
•Fakir Baykurt
"Irazca'nin Dirligi"nde ,
"Kaplumbagalar" ,
"Tirpan"la , "Yilanlarin Ocu"nu aldi.
----------------------------------------
•Ahmet Kutsi Tecer
"Koçyiğit Köroğlu" , "Bir Pazar Günü"
"Köşebaşı"ndaki "Satılık Ev"e gider.
----------------------------------------
•Abdulhak Sinasi Hisar
"Fahim Bey ve biz" , "Camlica'daki
Enistemiz " , "Ali Nizami Bey'in
Alafrangaligi ve Seyhligi"ni tartistik...
----------------------------------------
•Adalet Agaoglu
"Bir Dugun Gecesi"nde " Fikrimin ince
gulu''yle "Olmeye Yatmak" isterdim.
----------------------------------------
•Yusuf Atilgan
"Aylak Adam" , "Anayurt Oteli"nde ,
"Canistan"la bulustu
----------------------------------------
•Kemal Bilbaşar
"Zühre Ninem" , "Ay Tutuldugu Gece" ,
"Cemo" ve "Memo"yu , "Yonca Kiz"a
goturdu.
----------------------------------------
•Abbas Sayar
"Çelo" , "Yılkı Atı"yla , "Dik Bayır"daki ,
"Can Şenliği"ne gitti.
----------------------------------------
•Sabahattin Ali
"Kuyucakli Yusuf" , "Kurk Mantolu
Madonna"yi , " İçimizdeki Şeytan"a
satti.
----------------------------------------
•Ömer Seyfettin
"Ashab-i Kehfimiz" , "Efruz Bey" , "Gizli
Mabed"de "Falaka"dan gecirildi.
----------------------------------------
•Refik Halit Karay
"Yezidin Kızı" , "Nilgün" , "Çete"
tarafindan "Sürgün"e yollandi.
----------------------------------------
•Nabizade Nazim
"Zavallı Kız" , "Zehra" , "Karabibik"e
"Sevda"li
----------------------------------------
•Ziya Gokalp
"Yeni Hayat" , "Altın Işık" altinda "Kızıl
Elma"yi yedi
----------------------------------------
•Namik Kemal
"Zavallı Çocuk " , "Gülnihâl" , "Kara
Bela" , "Akif Bey"e yakalandi.
----------------------------------------
•Cemal Süreya
"Göçebe" , "Üvercinka", "Beni Öp
Sonra Doğur Beni "
----------------------------------------
•Bekir Sıtkı Erdoğan
"Binbirinci Gece"de , "Bir Yağmur
Başladı" "Dostlar Başına" , "Kışlada
Bahar"mış.
----------------------------------------
•Özdemir ASAF
"Sen Sen Sen" , "Dünya Kaçtı Gözüme"
"Çiçekleri Yemeyin"
----------------------------------------
•Aka Gündüz
"Yayla Kızı" , "Aysel" , "Giderayak" , "İki
Süngü Arasında" kaldi.
----------------------------------------
•Orhan Kemal
"Çamaşırcının Kızı" , "Cemile" , "Mahalle
Kavgası"nda , "Üç Kağıtçı" ,
"Murtaza"yla tanisti.
----------------------------------------
•Yakup Kadri
"Nur Baba" , "Hüküm Gecesi"nde
"Kiralik
Konak"i , Sodom ve Gomore'ye satti.
----------------------------------------
•Halide Edip Adivar
"Akile Hanim Sokagi"nda oturan
"Zeyno'nun Oğlu" , "Tatarcik" , ''Yol
Palas
Cinayeti"ne kurban gitti.
----------------------------------------
•Ahmet Hikmet Muftuoglu
"Haristan ve Gulistan " "Gonul
Hanim"la "Caglayanlar"a gitti.
----------------------------------------
•Orhan Asena
''Atçalı Kel Mehmet'' , ''Fadik
Kız''i , ''Tohum ve Toprak'' karsiligi
''Hürrem Sultan''a verdi
----------------------------------------
•Recep Bilginer
"Parkta Bir Sonbahar Günüydü" , "Sari
Naciye " , "Isyancilar"a , "Utanc
Dunyasi"ni anlatti.
----------------------------------------
•Refik Erduran
"Canavar Cafer" , "Cengiz Han'in
Bisikleti"ni , "Karayar Koprusu"nde ,
"Yagmur Duasi" eden "Deli"den aldi.
----------------------------------------
•Gungor Dilmen
"Hasan Sabbah" , "Bagdat Hatun"la ,
"Deli Dumrul"un , "Canli Maymun
Lokantasi"na gitti.

[KGamze]

Arkadaşlar Facebook'ta takip ettiğim grupta yapılan bir paylaşımı sizinle paylaşmak istedim. Yarın sınava gireceklerin en azından bir kere okup yazmalarında faydalı olabilir.


Of çok heyecanlıyım şimdiden.

[KGamze]

Ve gün geldi bu kız Türk Dili ve Edebiyatı öğrencisi oldu.

Aynı bölümde okuyanlar varsa buradan konu özetlerini paylaşmaya devam edebilir ama bildiğim kadarı ile yalnızım.