EKLER .
I I
Çekim Ekleri Yapım Ekleri
. I . 1. İsimden isim yapım ekler.
I 1 2. İsimden fiil yapım ekleri
İsim çekim ekleri F. çekim ekleri 3. Fiilden isim yapım ekleri
1. Çoğul ekler. 1.Zaman ekleri 4. Fiilden fiil yapım ekleri
2. Hal ekleri 2.Dilek ekleri
3. İyelik ekleri 3.Şahıs ekleri
4. İlgi eki
5. Ek eylem ekleri
A) İSİM ÇEKİM EKLERİ:
1) Çokluk Eki: İsimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirirler.
*elmalar,çocuklar ,öğrenciler.
2)Hal Ekleri:-- i,--e,--den,--de ekleridir.
*Kitabı ver (belirtme hali)
*Yola bak (Yönelme hali)
*Evden geliyorum (Çıkarma hali)
*Sende kaldı (Bulunma hali)
*Sıradan insanlarla işim olmaz.(Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
*Bunlar gözde çocuklardır.(Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
*Sudan sebeplerle yanıma gelme (Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
3)İyelik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder.
*Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz.
4) İlgi ekleri (Tamlama Ekleri) :ın, in, un, ün biçimindedir.Belirtili isim tamlaması kurar.
*kapı—n—ın kol—u , müdür—ün oda—sı
5)Eşitlik Eki :--ca,--ce biçimindedir.
*Sence bu doğru mu?
*Çocukça davranma
6)Ek eylem Ekleri :İsim soylu sözcükler yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir.
iyi—y-im, iyi—sin, iyi—dir, iyi—y-iz, iyi—siniz, iyi—dirler
B)FİİL ÇEKİM EKLERİ
1)Zaman ekleri (Bildirme Kipleri) :Fiillerde hareketin yapıldığı zamanı bildirir.
*gel—miş (Duyulan geçmiş zaman)
*oku—du (görülen geçmiş zaman)
*gid—i—yor (Şimdi geçmiş zaman )
*yat—acak (Gelecek geçmiş zaman)
*Şimdi gelir (Geniş geçmiş zaman)
2)Dilek kipleri:Gider—se—m gelmem (Dilek—şart kipi)
*Biraz daha oturayım (istek kipi)
*Ders çalışalım (istek eki)
*Artık git—meli—y-im (Gereklilik kipi)
*Bunları da oku—sun (Emin eki)
*Dışarı çıkıp (Emir eki)
3)Şahıs Ekleri: Fiillerde kip eklerinden sonra gelerek hareketi kimin yaptığını ifade eder.
Geliyor—um, çalışmalı—sın, yaptı-- okusak—k , üzülür—üz koşacak—sınız yürüdü—ler
YAPIM EKLERİ :İsim ya da fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir. Her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük ya da gövde denir.Eğer sözcük yapım eki almışsa basit yapılıdır sözcük çekim eki olsa da basittir
1)İsimden İsim Yapım Ekleri :
*Lık: kömür—lük, göz—lük , kulak—lık …
*lı: Şehir—li , para—lı , ağaç—lı , baş—lı …
*sız: su—suz, para—sız, ev—siz,
*cü: göz—cü, sanat—çı, yol—cu, simit—çi,
*ce: Türk—çe İngiliz—ce
*daş:Çağ—daş, arka—daş, yol—daş
*üncü: üç—üncü beş—inci
*msı:acı—msı ekşi—msi
*cil:et—cil ben—cil insan—cıl
*şın: sarı—şın
*sal: kum—sal kadın—sal
*ıt: yaş—ıt
*cağız: kız—cağız çocuk—cağız
*cık:az-ı-cık küçük—cük
*tı: horul—tı cıvıl—tı
2)İsimden Fiil Yapan Ekler :İsim köklerine veya gövdelerine gelerek onlardan fiil türetir.
*la :su-la, taş-la, uğur-la
*al: çok-al, az-al, dar-al
*l: doğru-l, sivri-l
*a: kan-a, yaş-a, tür-e, boş-a
*ar: yaş-ar, mor-ar, sarı-ar
*da: fısıl-da, horul-dagürül-de
*at: yön-et, göz-et
*ık: geç-ik, bir-ik
*ımsa: az-ımsa, benim-se,küçü(k)-mse
--kır:fış—kır, hay—kır
--lan:ev—len, rahat—la
--laş:şaka—laş, der—leş, çocuk—laş
--sa:su—sa, garip—se önem—se
3)Fiilden İsim Yapan Ekler:Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim yapan eklere denir.
--ca:düşün—ce, eğlen—ce
--ocak—ecek: giyecek, yok—ocak, aç—ocak
--ak:yat—ak, kaç—ak, dur—ak,
--ga:böl—ge, bil—ge, süpür—ge,
--gan:çalış—kan, unut—kan, kay—gan
--gı:sev—gi, çal—gı, as—kı
--gıç:bil—giç, dal—gıç, başlan—gıç
--gın:yor—gun, bil—gin, bez—gin, bit—gin
--ı,--i:yaz—ı, öl—ü, yap—ı, çat—ı, kok—u, doğ—u
--ıcı—ici:yap—ıcı, gör—ücü, al—ıcı, sat—ıcı,
--ık—ik:kes—ik, aç—ık, göç—ük,
--ım—im:say—ım, seç—im, öl—üm, ölç—üm
--ın—in:yığ—ın, ak—ın, tüt—ün, ek—in,
--nç:gül—ünç, sev—inç
--ıntı:kes—inti, çık—ıntı, dök—üntü,
--ır-er:gel—ir, gid—er, ok—ur,
--ış:otur—uş, yürü—y-üş,
--ıt:geç—it, yak—ıt, ölç—üt,
--ma:gülmeyi severim , konuşmayı bil.
--mak:gelmek, gitmek
--tı:belir—ti, kızar—tı,
Fiilden Fiil Yapan Ekler:Fiil soylu kelimelerden yeniden fiil yapan eklere denir.
--dır:gül—dür, yap—tır, koş—tur,
--ala:kov—ala, silk—ele,
--er:gider, çık—ar,
--imsa:gül—ümse, an—ımsa,
--ın:gez—in, gör—ün, sev—in, taşı—n,
--r:kaç—ır, bat—ır, iç—ir,
--ş:gör—üş, uç—uş, gül—üş,
--t:uza—t, sap—ıt, korku—t, üşü—t,
--ı:sev—il, kır—ıl, sat—ıl
BİRLEŞİK SÖZCÜK
İki sözcüğün bir araya gelerek yeni bir kavramı karşılamak üzere birleşip kalıplaşmasıyla oluşan sözcüklerdir.
Birleşik sözcükler değişik şekillerde oluşur. Bazıları isim tamlamalarının kaynaşmasıyla , bazılarının da sıfat tamlamalarının kaynaşmasıyla oluşur.
Birleşik sözcükleri şu şekilde sıfatlandırılır
A)ANLAMSAL KURULUŞLARINA GÖRE BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
1)Her iki sözcük de gerçek anlamını yitirebilir.
*Saksıdaki hanımeli mi?
*Kuşburnu içer misin?
*Biraz da imambayıldı alır mısın?
*Seni tahtakurusu sırmış.
2)Sözcüklerden yalnız biri anlamını yitirmiş olabilir.
*Şu yeryüzünde ne insanlar var.
*Eskişehir e gittin mi?
Not:Sözcükler birleşirken sözcüklerden bir dahi gerçek anlamını yitirirse birleşik sözcük bitişik yazılır.
3)Her iki sözcük de gerçek anlamını koruyabilir:
*Kuzeybatı ya gideceksin.
*Bu ayakkabı ne kadar?
B)BİÇİMSEL KURULUŞLARI (YAPILIŞLARI) BAKIMINDAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
1.İsim Tamlaması Yoluyla:
*Yüzbaşı seni çağırıyor.
*Batık denizaltı çıkarıldı.
*Balayına nereye gidecekler?
*Saksıdaki aslanağzı mı?
2)Sıfat Tamlaması Yoluyla:
*Askerliğini Kırıkkale de yapmış.
*Sen ne kadar açıkgöz birisin?
*Sivrisinek bataklıklarda çok olur.
*Acıgöl e hangi yoldan gidebilirim?
3)İyelik Ekinin Kaynaştırma Yoluyla:
*Öğrencileri başıboş bırakmamak lazım.
*O bağrıyanık bir annedir.
*Bunlar sütübozuk insanlardır.
4)İki Çekimli Fiilin Kaynaşması Yoluyla:
*Sen ne kadar vurdumduymaz bir insansın.
*Bu çekyat eskimiş
*Dedikodu yapanları sevmem.
*Uyurgezerlik bir hastalıktır.
*Gelgitin diğer adı ne?
EKLERLE İLGİLİ GENEL UYARILAR
1)-i 1.tekil kişi ekiyle,bu eke benzeyen diğer ekler karıştırılmamalıdır.
*Evi yandı. (3.t.k.iyelik eki)
*Evi yaktı. (İsmin –i hali)
*Bu yapı Osmanlılardan kalmadır. (Fiilden isim y.eki)
2)Çekim ekleri eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmez.Fakat isim çekim eklerinden olan -de ve –den hal ekleri eğer sıfat olarak kullanılırsa yani sıfat yapımında görev alırsa o zaman ismin anlamını değiştirir ve yapım eki olur.
*Okuldan geliyorum. (Çıkma durum eki)
*Senin gibi bir candan arkadaşım yok. (Sıfat yaptığı için yapım ekidir.)S İ
*Yalandan bir kavga çıkardılar. (Sıfat yaptığı için yapım ekidir) İ
*Sıradan insanlarla işim olmaz.
*Sende bir şeylerim kaldı.(Bulunma durum eki)
*Bunlar,gözde öğrencilerdir.(Sıfat yaptığı için yapım ekidir)
3)1.Tekil kişi eki olan -m ile bu eke şekilce benzeyen diğer ekler birbiri ile karıştırılmamalıdır.
*Seçimi kim kazandı? (F.i.yapım eki)
*Bir dilim ekmek verir misin? (F.i.y.eki)
*Bu işten dilim çok yandı. (1.t.k.i.eki)
*Sana saçımı süpürge ettim.
*Ama ben daha çok küçüğüm. (Ek-fiil)
*O benim kalemim. (Tamlayan durum eki)
*Beni bırakıp gitme küçüğüm. (1.k.i.eki)
4)2. kişi iyelik eki olan -n ile buna şekilce benzeyen diğer ekler karıştırılmamalıdır.
*Aklın neredeydi? (2.t.kişi iyelik eki)
*Bu yıl ekin ekmeyeceğiz. (F.i.y.e.)
*Buraya gelin. (2.ç.kişi emir eki)
*Yurdun soruları bitmiyor. (İlgi eki)
*Turistler,bu yıl Türkiye’ye akın edecek. (F.i.y.e.)
5)İsim-fiil eki olan -ma,-me ile f.f. yapan olumsuzluk eki karıştırılmamalıdır.
*Yürümeyi severim.(İsim-fiil)
*Onunla biraz konuşmayı dene.(İsim-fiil)
*Artık benimle konuşma.(F.f.yapan olumsuzluk eki)
*Peşimden gelme.(F.f. yapan olumsuzluk eki)
6) “L” fiilden fiil yapım ekiyle “L” isimden fiil yapım eki birbirine karıştırılmamalıdır.
*Artık günler kısaldı.(İ.f.y.e.)
*Bardak kırıldı.(F.f.y.e.)
7) “Ş”filden fiil yapım ekiyle (işteşlik eki), “ş” fiilden isim yapım eki (isim-fiil) birbiriyle karıştırılmamalıdır.
*Hep birlikte gülüştüler.(F.f.y.e.) (işteşlik eki)
*Bakışların beni heyecanlandırıyor.(F.i.y.e.) (isim-fiil)
*Bu gülüşü,bu bakışı hiç unutmam.(F.i.y.e.) (isim-fiil)
*Bir süre öylece bakıştık.(F.f.y.e.) (işteşlik eki)
Ş:Karşılıklı ya da birlikte yapılma anlamı veriyorsa f.f. yani “işteşlik eki” dir.
İsimden isim yapım eki olan “-cı” ile fiilden isim yapım eki ici birbiriyle karıştırılmamalıdır.
*Yolcu var mı?(i.i.y.e.)
*Kalıcı bir işin yok mu?(f.i.y.e.)
9)Fiilden isim yapım eki olan “-sal” ile isimden isim yapım eki olan “-sal” birbiriyle karıştırılmamalıdır.
*Kumsal (i.i.y.e.) *Gör-sel (f.i.y.e.)
*Evren-sel (i.i.y.e.) *işit-sel (f.i.y.e.)
10)İsimden fiil yapan “-imse” ile F.F.yapan “-imse” karıştırılmamalıdır.
*Ben-imse (i.f) *Gül-ümse (f.f)
*Öz-ümse (i.f) *An-ımsa (f.f)
11)Türkçede önce yapım eki sonra çekim eki gelir.
*Kork-u-yor-um *taşlıklar
Bunun istisnaları da olabilir.
*Annemsiz gitmem.
12)Bir sözcük birden çok yapım eki alabilir.
*Gözcülük, korkulu, dalgalı, ışıksız, örtülü…
Yapı Bilgisi ( Yapım ve Çekim Ekleri )
TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI dersi hakkında sorularınızı, cevaplarınızı, bildiklerinizi paylaşabilirsiniz...
“Türk Dili ve Edebiyatı” sayfasına dön
Geçiş yap
- FORUM YÖNETİM
- ↳ Forum Yönetimi
- ↳ Açık Lise Duyurular
- YARDIM BÖLÜMÜ
- ↳ Soru & Cevap Yardım ve Destek Merkezi
- ↳ Yeni Kayıt ve Kayıt Yenileme
- ↳ Sınavlar
- ↳ Diploma ve Mezuniyet
- ↳ Öğrenci Belgeleri
- ↳ Kitaplar
- ↳ Askerlik Tecili
- ↳ Yurt Dışı Eğitim Programları
- ↳ YKS ( TYT, AYT, YDT )
- ↳ Diğer Konular Hakkında Sorularınız
- AÇIK LİSE DERSLERİ
- ↳ Matematik
- ↳ Türk Dili ve Edebiyatı
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 1
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 2
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 3
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 4
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 5
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 6
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 7
- ↳ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI 8
- ↳ Tarih
- ↳ Coğrafya
- ↳ Fizik
- ↳ Kimya
- ↳ Biyoloji
- ↳ İngilizce
- ↳ T.C İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük
- ↳ Diğer Dersler
- ↳ Ders Notları
- EĞİTİM - ÖĞRETİM
- ↳ Yükseköğretim / YKS (TYT, AYT, YDT)
- ↳ AÖF AÇIK ÖĞRETİM FAKÜLTESİ
- ↳ Duyurular
- ↳ Ders Notları
- ↳ Çıkmış Sınav Soruları
- ↳ Deneme Soruları
- ↳ 2011 Yılı Vize, Final ve Bütünleme Sınavları
- ↳ Soru - Cevap
- ↳ AÖF Bölümleri
- ↳ Açıköğretim Fakültesi
- ↳ İşletme Fakültesi
- ↳ İktisat Fakültesi
- ↳ Aöf Ön Lisans Bölümleri
- ↳ KPSS ( Ortaöğretim & Lise )
- MAÖL MESLEKİ AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ
- ↳ MAÖL DUYURULAR
- ↳ MAÖL GENEL KONULAR
- ↳ MAÖL ALAN VE DALLARI
- ↳ ADALET ALANI
- ↳ AİLE VE TÜKETİCİ HİZMETLERİ ALANI
- ↳ BAHÇECİLİK ALANI
- ↳ AYAKKABI VE SARACİYE TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ALANI
- ↳ BÜRO YÖNETİMİ ALANI
- ↳ ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ ALANI
- ↳ DENİZCİLİK ALANI
- ↳ EĞLENCE HİZMETLERİ ALANI
- ↳ EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ GIDA TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ GRAFİK VE FOTOĞRAF ALANI
- ↳ GÜZELLİK VE SAÇ BAKIM HİZMETLERİ ALANI
- ↳ HALKLA İLİŞKİLER VE ORGANİZASYON HİZMETLERİ ALANI
- ↳ HARİTA-TAPU-KADASTRO ALANI
- ↳ HASTA VE YAŞLI HİZMETLERİ ALANI
- ↳ HAYVAN SAĞLIĞI ALANI
- ↳ İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ KİMYA TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ KONAKLAMA VE SEYAHAT HİZMETLERİ ALANI
- ↳ KUYUMCULUK TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ LABORATUVAR HİZMETLERİ ALANI
- ↳ MAKİNE TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ MATBAA ALANI
- ↳ METAL TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ METALURJİ ALANI
- ↳ METEOROLOJİ ALANI
- ↳ MOBİLYA VE İÇ MEKAN TASARIMI ALANI
- ↳ MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ MUHASEBE VE FİNANSMAN ALANI
- ↳ MÜZİK ALETLERİ YAPIMI ALANI
- ↳ PAZARLAMA VE PERAKENDE ALANI
- ↳ PLASTİK TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ SANAT VE TASARIM ALANI
- ↳ SERAMİK VE CAM TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ TARIM TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ TEKSTİL TEKNOLOJİSİ ALANI
- ↳ TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME ALANI
- ↳ ULAŞTIRMA HİZMETLERİ ALANI
- ↳ YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ ALANI
- ↳ İMAM HATİP ALANI
- KİŞİSEL
- ↳ Kendinizi Tanıtın
- ↳ Erkek Üye Resimleri
- ↳ Bayan Üye Resimleri
- ↳ Yeni Forum Konuları Oluşturun
- EDEBİYAT
- ↳ Şiir, Hikaye ve Güzel Sözler
- ↳ Duygu YükLü fLashLar..
- ↳ Sevgini Haykır
- ↳ Anılar,Günlük..vs
- ↳ Serbest Kürsü
- ↳ Din Kültür
- GÜNCEL
- ↳ Ulu Önderimiz Hakkında ki Herşey ßu ßölüme!
- ↳ İl İl Türkiyemiz
- ↳ Genel ve Güncel Konular, Son Dakika Haberlerleri
- KÜLTÜR & SANAT
- ↳ Genel Tarih
- ↳ Felsefe Bölümü
- ↳ Tiyatro Bölümü
- ↳ Biyografi ve Otobiyografi
- ↳ E-Kitap Kütüphanesi
- ↳ Türk Kültürü
- MİZAH
- ↳ Komik Videolar
- ↳ Komik Yazılar
- ↳ Komik Sesler
- ↳ Karikatürler
- ↳ Fıkralar
- HER TELDEN
- ↳ Tartışma Bölümü
- ↳ Hobi Ve Fobileriniz
- ↳ Doğum Günü Ve Kutlamalar
- ↳ İtiraf Et