20.Yüzyılda Osmanlı imparatorluğu
Gönderilme zamanı: 21 Mar 2009, 19:00
Giriş :
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU
1. II. Meşrutiyet Dönemi.
2. Trablusgarp Savaşı.
3. Balkan Savaşı,
4. I. Dünya Savaşı
II.MEŞRUTİYET :
Osmanlı devletinde iyileştirme çabaları doğrultusunda 1839 'da Tanzimat Fermanı , 1856 'da Islahat Fermanları ilan edilmişti. Tanzimat Fermanıyla Osmanlı Devletine kanun gücü girmiş,halkın can,mal, namus güvenlikleri sağlanmış, Islahat Fermanıyla da Gayrı Müslimlere birtakım haklar verilmişti.
Ancak yapılan bu çalışmalar Osmanlı Devletinin durumunda tamamen bir düzelme sağlayamadığı gibi, Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti içine müdahalesini de önleyemedi.Bu ortamda yetişen Osmanlı aydınları Genç Osmanlılar ( Jön Türkler ) eğer Osmanlı Devletinde Meşrutiyet rejimi ilan edilirse halkın yönetime katılacağını,azınlıklarında yönetime katılarak kendi sorunlarını dile getirdikleri gibi çözümlerini de üreteceklerini, dolayısıyla Avrupalı Devletlerin Osmanlı Devletine müdahale etmeyeceklerini düşünüyorlardı.Ziya Paşa, Namık Kemal, Prens Sabahattin gibi düşünürlere Osmanlı Devletinde bazı devlet adamları da katılıyorlardı.( Mithat Paşa ) 1876 'da I.Meşrutiyet ( Kanun-i Esasi - İlk Anayasa ) ilan edildi.
Önemi :
Osmanlı Devletinde ilk kez rejim değişikliği olmuştur.
Osmanlı Devletinde ilk kez Anayasal düzen kurulmuştur.
Osmanlı halkı ilk kez yönetime katılma, seçme ve seçilme haklarına sahip olmuştur.(Erkekler)
Tüm azınlıklara parlamento’ya katılma hakkı tanındığı için dünya'nın en geniş demokrasi deneyimlerinden birisidir.
Parlamento Ayan Meclisi ve Millet Meclisi olarak iki meclisten oluşmuştur.
Padişaha Parlamentoyu kapatma ve fesih etme yetkisi verilmiştir.
1877-1878 Osmanlı - Rus Savaşını ( 93 Harbi ) bahane eden II.Abdülhamit Meclis-i Mebus an'ı kapatarak,Anayasa'yı yürürlükten kaldırdı.Ülkede İstibdat ( Baskı ) uygulayarak yönetmeye başladı. Aydınlar bu durum üzerine Meşrutiyet'in yeniden yürürlüğe girmesi amacıyla gizlice mücadele etmeye başladılar.Bu mücadelede merkezi Makedonya'da Selanik bulunan " İttihat ve Terakki Partisi " en etkili olan kuruluştur. Bu dönemde M.Kemal'de Suriye'de " Vatan ve Hürriyet " adlı bir cemiyet kurduysa da bu cemiyetin Suriye'de etkili olamaması nedeniyle bu cemiyet İttihat ve Terakki Cemiyetiyle birleşmiştir.
1908 yılında İngiltere ve Rusya'nın Reval'de görüşmeleri , bu görüşmelerde İngiltere'nin Rusya'yı Osmanlı Devletine karşı izlediği politika da serbest bırakması üzerine mücadele hızlanmış Makedonya'da Resneli Niyazi adlı subayın isyan etmesiyle II.Abdülhamit Meşrutiyeti II.defa ilan etmek zorunda kalmıştır.( 24 Temmuz 1908 ).
II.Meşrutiyet'le birlikte İttihat ve Terakki Partisinin karşısına " Ahrar " partisi kurulmuştu.Parti Meşrutiyet rejimine karşı tavır izlemekteydi.Sonuçta İstanbul'da 31 Mart Olayı ( 13 Nisan 1909 ) dediğimiz ayaklanma çıktı.
Önemi : Osmanlı Devletinde rejime karşı çıkan ilk ayaklanmadır.
Bu ayaklanmayı merkezi Selanikte bulunan "Hareket ordusu" bastırdı.Ordunun komutanı Mahut Şevket Paşa, Kolağası
( Kurmay başkanı) M.Kemaldi.
SONUÇLARI :
Hareket ordusu isyanı bastırdı,İstanbul'da düzen yeniden sağlandı.
II.Abdülhamit ayaklanmayı bastırmadığı, hatta ayaklanmada rolü olduğu gerekçesiyle tahttan indirilerek yerine V.Mehmet Reşad tahta geçirildi.
Anayasa'da bazı demokratik değişiklikler yapılarak,Padişahın yetkileri sınırlandırıldı.
Karışıklıklar tam olarak önlenemedi.
Osmanlı Devletinin iç karışıklıklarından yararlanan Avusturya Bosna-Hersek'i kendi sınırları içine aldı. Bulgar Beyliği 1908 de bağımsızlığını ilan etti. Girit'te ayaklanma çıktı.
TRABLUSGARP SAVAŞI
( 1911-1912 )
Nedenleri :
İtalya'nın sömürge arayışı.
Trablusgarp'ın savunmasının zayıf olması.
İtalya'ya yakın oluşu.
M.Kemal Derne ve Tobruk'ta başarılı. Destek yetersizliği ve Balkan Savaşlarının çıkması.İtalya Rodos ve Oniki adayı işgal etti.
Sonuç :
Uşi ( Ouchy ) Antlaşması :
Trablusgarp ve Bingazi İtalya' ya verildi.
Oniki ada Balkan Savaşları sonuna kadar ( Güvenlik gerekçesiyle ) İtalya'da kalacaktı.Ancak İtalya adaları geri vermedi.II.Dünya savaşında yenilmesiyle de Adalar Yunanistan'a geçti.
Önemi : Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetti.
BALKAN SAVAŞLARI
Sebep: Rusya'nın Panislavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması.
AÇIKLAMA: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya hem Avrupa’nın güçlü bir devleti hem de İngiltere’nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi.İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya’yı kullanmaya karar verdi.
1908 yılında Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmelerden sonra İngiltere Rusya’yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı. Yani Rusya boğazları ele geçirebilecek,İngiltere buna ses çıkarmayacaktı. Fırsatı değerlendiren Ruslar Balkan Devletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırttılar.
I. BALKAN SAVAŞI
Savaşın başlaması : Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar.
Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.
Makedonya,Batı Trakya,Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet ARNAVUTLUK’tur.
Sonuç : Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla LONDRA KONFERANSI toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti. (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan’a geçti.
II. BALKAN SAVAŞI:
Nedeni : I.Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan,Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti’de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli’yi Bulgarlardan geri aldı.
NOT: I.Balkan Savaşı Osmanlı Devletine karşı, II. Balkan Savaşı ise Bulgaristan'a karşı yapılmıştır.
SONUÇ: Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İSTANBUL, Yunanistan ile ATİNA Anlaşmalarını imzaladı.(1913)
NOT: İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşayan Türklere “Azınlık”statüsü verildi.
NOT: Balkan Savaşlarından sonra Talat,Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı.(Üç Paşa Devri)
Balkan Savaşları Sonucu Yapılan Antlaşmalar :
Londra Antlaşması (1913) ( Osmanlı Devleti-Balkanlı Devletler)
İstanbul Antlaşması (1913) (Osmanlı Devleti-Bulgaristan)
Atina Antlaşması ( 1913) ( Osmanlı Devleti-Yunanistan)
Bükreş Antlaşması ( 1913 ) ( Balkanlı devletler kendi arasında)
Balkan Savaşlarıyla Osmanlı Devletinin Kaybettiği yerler :
Ege Adaları
Batı Trakya
Tüm Makedonya
Arnavutluk
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU
1. II. Meşrutiyet Dönemi.
2. Trablusgarp Savaşı.
3. Balkan Savaşı,
4. I. Dünya Savaşı
II.MEŞRUTİYET :
Osmanlı devletinde iyileştirme çabaları doğrultusunda 1839 'da Tanzimat Fermanı , 1856 'da Islahat Fermanları ilan edilmişti. Tanzimat Fermanıyla Osmanlı Devletine kanun gücü girmiş,halkın can,mal, namus güvenlikleri sağlanmış, Islahat Fermanıyla da Gayrı Müslimlere birtakım haklar verilmişti.
Ancak yapılan bu çalışmalar Osmanlı Devletinin durumunda tamamen bir düzelme sağlayamadığı gibi, Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti içine müdahalesini de önleyemedi.Bu ortamda yetişen Osmanlı aydınları Genç Osmanlılar ( Jön Türkler ) eğer Osmanlı Devletinde Meşrutiyet rejimi ilan edilirse halkın yönetime katılacağını,azınlıklarında yönetime katılarak kendi sorunlarını dile getirdikleri gibi çözümlerini de üreteceklerini, dolayısıyla Avrupalı Devletlerin Osmanlı Devletine müdahale etmeyeceklerini düşünüyorlardı.Ziya Paşa, Namık Kemal, Prens Sabahattin gibi düşünürlere Osmanlı Devletinde bazı devlet adamları da katılıyorlardı.( Mithat Paşa ) 1876 'da I.Meşrutiyet ( Kanun-i Esasi - İlk Anayasa ) ilan edildi.
Önemi :
Osmanlı Devletinde ilk kez rejim değişikliği olmuştur.
Osmanlı Devletinde ilk kez Anayasal düzen kurulmuştur.
Osmanlı halkı ilk kez yönetime katılma, seçme ve seçilme haklarına sahip olmuştur.(Erkekler)
Tüm azınlıklara parlamento’ya katılma hakkı tanındığı için dünya'nın en geniş demokrasi deneyimlerinden birisidir.
Parlamento Ayan Meclisi ve Millet Meclisi olarak iki meclisten oluşmuştur.
Padişaha Parlamentoyu kapatma ve fesih etme yetkisi verilmiştir.
1877-1878 Osmanlı - Rus Savaşını ( 93 Harbi ) bahane eden II.Abdülhamit Meclis-i Mebus an'ı kapatarak,Anayasa'yı yürürlükten kaldırdı.Ülkede İstibdat ( Baskı ) uygulayarak yönetmeye başladı. Aydınlar bu durum üzerine Meşrutiyet'in yeniden yürürlüğe girmesi amacıyla gizlice mücadele etmeye başladılar.Bu mücadelede merkezi Makedonya'da Selanik bulunan " İttihat ve Terakki Partisi " en etkili olan kuruluştur. Bu dönemde M.Kemal'de Suriye'de " Vatan ve Hürriyet " adlı bir cemiyet kurduysa da bu cemiyetin Suriye'de etkili olamaması nedeniyle bu cemiyet İttihat ve Terakki Cemiyetiyle birleşmiştir.
1908 yılında İngiltere ve Rusya'nın Reval'de görüşmeleri , bu görüşmelerde İngiltere'nin Rusya'yı Osmanlı Devletine karşı izlediği politika da serbest bırakması üzerine mücadele hızlanmış Makedonya'da Resneli Niyazi adlı subayın isyan etmesiyle II.Abdülhamit Meşrutiyeti II.defa ilan etmek zorunda kalmıştır.( 24 Temmuz 1908 ).
II.Meşrutiyet'le birlikte İttihat ve Terakki Partisinin karşısına " Ahrar " partisi kurulmuştu.Parti Meşrutiyet rejimine karşı tavır izlemekteydi.Sonuçta İstanbul'da 31 Mart Olayı ( 13 Nisan 1909 ) dediğimiz ayaklanma çıktı.
Önemi : Osmanlı Devletinde rejime karşı çıkan ilk ayaklanmadır.
Bu ayaklanmayı merkezi Selanikte bulunan "Hareket ordusu" bastırdı.Ordunun komutanı Mahut Şevket Paşa, Kolağası
( Kurmay başkanı) M.Kemaldi.
SONUÇLARI :
Hareket ordusu isyanı bastırdı,İstanbul'da düzen yeniden sağlandı.
II.Abdülhamit ayaklanmayı bastırmadığı, hatta ayaklanmada rolü olduğu gerekçesiyle tahttan indirilerek yerine V.Mehmet Reşad tahta geçirildi.
Anayasa'da bazı demokratik değişiklikler yapılarak,Padişahın yetkileri sınırlandırıldı.
Karışıklıklar tam olarak önlenemedi.
Osmanlı Devletinin iç karışıklıklarından yararlanan Avusturya Bosna-Hersek'i kendi sınırları içine aldı. Bulgar Beyliği 1908 de bağımsızlığını ilan etti. Girit'te ayaklanma çıktı.
TRABLUSGARP SAVAŞI
( 1911-1912 )
Nedenleri :
İtalya'nın sömürge arayışı.
Trablusgarp'ın savunmasının zayıf olması.
İtalya'ya yakın oluşu.
M.Kemal Derne ve Tobruk'ta başarılı. Destek yetersizliği ve Balkan Savaşlarının çıkması.İtalya Rodos ve Oniki adayı işgal etti.
Sonuç :
Uşi ( Ouchy ) Antlaşması :
Trablusgarp ve Bingazi İtalya' ya verildi.
Oniki ada Balkan Savaşları sonuna kadar ( Güvenlik gerekçesiyle ) İtalya'da kalacaktı.Ancak İtalya adaları geri vermedi.II.Dünya savaşında yenilmesiyle de Adalar Yunanistan'a geçti.
Önemi : Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetti.
BALKAN SAVAŞLARI
Sebep: Rusya'nın Panislavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması.
AÇIKLAMA: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya hem Avrupa’nın güçlü bir devleti hem de İngiltere’nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi.İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya’yı kullanmaya karar verdi.
1908 yılında Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmelerden sonra İngiltere Rusya’yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı. Yani Rusya boğazları ele geçirebilecek,İngiltere buna ses çıkarmayacaktı. Fırsatı değerlendiren Ruslar Balkan Devletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırttılar.
I. BALKAN SAVAŞI
Savaşın başlaması : Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar.
Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.
Makedonya,Batı Trakya,Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet ARNAVUTLUK’tur.
Sonuç : Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla LONDRA KONFERANSI toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti. (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan’a geçti.
II. BALKAN SAVAŞI:
Nedeni : I.Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan,Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti’de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli’yi Bulgarlardan geri aldı.
NOT: I.Balkan Savaşı Osmanlı Devletine karşı, II. Balkan Savaşı ise Bulgaristan'a karşı yapılmıştır.
SONUÇ: Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İSTANBUL, Yunanistan ile ATİNA Anlaşmalarını imzaladı.(1913)
NOT: İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşayan Türklere “Azınlık”statüsü verildi.
NOT: Balkan Savaşlarından sonra Talat,Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı.(Üç Paşa Devri)
Balkan Savaşları Sonucu Yapılan Antlaşmalar :
Londra Antlaşması (1913) ( Osmanlı Devleti-Balkanlı Devletler)
İstanbul Antlaşması (1913) (Osmanlı Devleti-Bulgaristan)
Atina Antlaşması ( 1913) ( Osmanlı Devleti-Yunanistan)
Bükreş Antlaşması ( 1913 ) ( Balkanlı devletler kendi arasında)
Balkan Savaşlarıyla Osmanlı Devletinin Kaybettiği yerler :
Ege Adaları
Batı Trakya
Tüm Makedonya
Arnavutluk